Assessment of Capacity Adequacy and Accessibility of Post-disaster Assembly Areas: the Case of Merkezefendi District (Denizli)

Abstract

Son yıllarda meydana gelen doğal, insan kaynaklı ve teknolojik kökenli afetlerin hem sıklığında hem de şiddetinde kayda değer bir artış gözlemlenmektedir. Zamanlaması öngörülemeyen bu afetlerin günümüzde ve gelecekte varlığını sürdüreceği akademik çevrelerce kabul görmektedir. Türkiye'nin jeopolitik konumu dikkate alındığında, ülkenin çeşitli coğrafi bölgelerinde geçmişten bu yana afet olaylarıyla karşılaştığı ve bu durumun gelecekte de devam edeceği değerlendirilmektedir. Denizli ili, 1. derece deprem kuşağında yer alması nedeniyle yüksek afet riski taşıyan illerimiz arasında bulunmaktadır. Bu araştırma kapsamında, Denizli ilinin merkez ilçelerinden biri olan Merkezefendi İlçesi'ndeki afet sonrası ilk toplanma alanlarının kapasite yeterlilikleri ve erişilebilirlik düzeylerinin incelenmesi hedeflenmiştir. Çalışma metodolojisinde, öncelikle Denizli il merkezindeki tüm ilçelerin toplanma alanları genel olarak ele alınmış, ardından odak noktası tek bir merkez ilçeye indirgenmiş ve örneklem olarak seçilen üç mahalle (Karahasanlı, Karaman ve Muratdede) özelinde detaylı analizler gerçekleştirilmiştir. Araştırma sürecinde, ilgili kurum ve kuruluşlardan temin edilen veriler, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojisi kapsamında ArcGIS yazılımı aracılığıyla analiz edilmiştir. Yapılan analizler neticesinde, ilk toplanma alanlarının kapasite yeterlilikleri ve erişilebilirlik parametreleri değerlendirilmiştir. Çalışmada, ilk toplanma alanları için kişi başına düşen brüt alan gereksinimi 2.5m² olarak kabul edilmiş; erişilebilirlik kriterleri ise 250-500 metre mesafe ve 5-10-15 dakikalık yürüme süreleri şeklinde belirlenmiştir. Bulgulara göre, inceleme kapsamındaki mahallelerden Karahasanlı'da bulunan ilk toplanma alanlarının kapasite açısından yeterli olduğu, ancak yaya erişimi bakımından kısmen yetersiz kaldığı tespit edilmiştir. Diğer taraftan, Karaman ve Muratdede mahallelerindeki toplanma alanlarının hem kapasite hem de yaya erişimi açısından yetersiz olduğu saptanmıştır. Bununla birlikte, erişim mesafeleri dikkate alındığında, ilk toplanma alanlarının idari sınırları aşarak komşu mahallelerdeki nüfusa da hizmet verebildiği ortaya konmuştur. Öte yandan, yaya erişiminin sağlanamadığı bazı bölgelerin varlığı da tespit edilmiştir. Bu sonuçlar, ilk toplanma alanlarının kapasite hesaplamalarının idari sınırlara göre değil, hizmet verdikleri alandaki nüfus yoğunluğuna göre yapılması gerekliliğini açıkça ortaya koymaktadır. Şehir planlama disiplini açısından değerlendirildiğinde, ilk toplanma alanlarının hem mahalle ölçeğinde hem de ilçe genelinde, erişilebilirlik ve nüfus dağılımı kriterleri dikkate alınarak bütüncül bir yaklaşımla planlanmasının zorunluluğu anlaşılmaktadır. Çalışmanın genel bulguları, ilk toplanma alanlarının kent planlama disiplini ile afet ve risk yönetimi arasındaki kritik bağlantı noktasını oluşturduğunu ve afet öncesi yapılan planlamaların, afet sonrası süreçte ilk toplanma alanlarının işlevselliğine doğrudan etki ettiğini göstermektedir.

In recent years, an increase in the frequency and severity of natural, anthropogenic, and technological disasters has been observed. It is widely acknowledged that disasters, whose timing remains unpredictable, will continue to persist both today and in the future. Considering Türkiye's geopolitical position, the country has faced—and will continue to face—disasters across its diverse geographical regions for many years. Denizli province is known to be in a first-degree earthquake zone and is among the regions at high disaster risk. This study aims to investigate the capacity adequacy and accessibility levels of post-disaster emergency assembly areas in Merkezefendi District, one of the central districts of Denizli province. Within this scope, the assembly areas in Denizli's central districts are initially examined, then narrowed down to a single district, and finally, three neighborhoods (Karahasanlı, Karaman, and Muratdede) are selected for detailed analysis. Data are obtained from relevant institutions and analyzed using Geographic Information Systems (GIS) tools, particularly ArcGIS. The findings indicate that the capacity and accessibility of the assembly areas are evaluated based on predefined criteria: a gathering area requirement of 2.5 m² per person and accessibility constraints defined by 5-, 10-, and 15-minute walking distances (250–500 meters). The results revealed that while the emergency assembly areas in Karahasanlı neighborhood are sufficient in capacity, pedestrian access to these areas is partially inadequate. In contrast, the disaster gathering areas in Karaman and Muratdede neighborhoods are found to be insufficient in both capacity and pedestrian accessibility. However, the study also demonstrates that, when considering service proximity, some assembly areas can serve populations beyond their administrative boundaries, covering adjacent neighborhoods. Conversely, certain areas remain underserved in terms of pedestrian access. This outcome highlights the necessity of calculating assembly area capacity based not solely on administrative boundaries but on the population within their service area. From city planning perspective, the findings underscore the need for a holistic approach in designing emergency assembly areas, ensuring accessibility and population coverage at both neighborhood and district levels. Overall, the study emphasizes the critical role of urban planning in disaster and risk management, particularly in pre-disaster planning, and demonstrates how such planning influences the functionality of emergency gathering areas post-disaster.