Süreç analizi çerçevesinde Türkiye’de büyükşehir belediyesi kurma ve genişletme politikası

Abstract

Kamu politikası devletin/siyasal iktidarın bir şeyi yapmayı ya da yapmamayı tercih etmesidir. Devletlerin/siyasal iktidarların ulusal ve uluslararası arenada hemen hemen her konuda geliştirdikleri ve uyguladıkları bir kamu politikası söz konusudur. Metropoliten alan yönetimi/anakent yönetimi ve büyükşehir belediyesi kurma ve/veya genişletme politikası da bu kamu politikalarından bir tanesidir. Yerel yönetimlerin Osmanlı’dan itibaren Türkiye tarihinde köklü geçmişe sahip olduğu söylenemez. Osmanlı’da batılılaşmaya yönelik reform çabalarının başlamasının ardından 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yerel yönetimler alanında idari ve kanuni düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde 1855 yılında kurulan İstanbul Şehremaneti hem bir metropol yönetimi hem de ilk belediye teşkilatıdır. İstanbul ve Ankara Şehremaneti teşkilatları Cumhuriyet’in ilk yıllarında büyükşehir/anakent/metropol yönetim sistemi ve politikasını oluşturmuştur. 1930’da 1580 sayılı Belediye Kanunu’nun çıkarılmasıyla belde/ilçe/il/büyükşehir ayrımı yapılmaksızın bütün belediyeler 1984 yılına kadar aynı Kanun’la yönetilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nde kapsamlı büyükşehir belediye politikası 1984’de çıkarılan 195 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve beş ay sonrasında bu Kararname’nin değiştirilerek 3030 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun çıkarılmasıyla şekillendirilmiştir. 2004 yılında kanunlaşan 5216 sayılı yeni Büyükşehir Belediyesi Kanunu 10 yılda hayli eskiyerek 5390, 5393, 5747 ve özellikle 6360 ve 6447 sayılı kanunlarla kuruluş ve genişletme açısından önemli değişikliklere uğratılmıştır. Mart 2014 mahalli idareler seçimiyle büyükşehir belediye sayısı otuza yükselmiştir. Bu çalışmada Türkiye’de büyükşehir belediyelerinin kuruluş ve genişletme politikası klasik/öncü bir kamu politikası çözümleme modeli olan “Süreç Analizi” çerçevesinde; gündeme geliş, formüle ediliş, kanunlaştırma, uygulama ve değerlendirme evreleri perspektifinde incelenmektedir.

Public policy is something that state/political power prefers to do or not to do anything on an issue. Almost on every subject in national and international agenda, a public policy has been made and implemented by states/political powers. Main decisions on metropolitan area government and establishing and/or expanding metropolitan municipalities are also examples of public policies. It is hard to say that local governments have a strong historical background coming from the Ottoman period. After starting the reform efforts for the westernization in the Ottoman State, some administrative and legal regulations on local administrations were initiated since the second half of the 19th Century. İstanbul Şehremaneti established in 1855 in the Ottoman period was both a metropolitan government and the first municipality. İstanbul and Ankara Şehremaneti organizations were the earliest examples of metropolitan municipalities in the Turkish Republic. All municipalities, regardless their size and status as town/county/province/metropolis, were governed with the Municipality Law enacted in 1930 and numbered 1580, until 1984. During Turkish Republic, the first comprehensive metropolitan municipality policy was formulated with the Decree Law numbered 195 in 1984. Five months later, Metropolitan Municipality Law, numbered 3030, was enacted by changing this Decree. With fairly losing its effect in 10 years, the new Metropolitan Law, numbered 5216, enacted in 2004 had experienced important changes in terms of establishing and expanding metropolitan municipalities with the laws numbered 5390, 5393, 5747, and especially 6360 and 6447. With the local government elections of March 2014, the number of the metropolitan municipalities has reached 30. The establishment and expansion policies of metropolitan municipalities are analyzed by using Stages Model and its stages of agenda setting, formulating, legislating, implementing and evaluating.