Özbek edibi Sabir Abdulla’nın "Mevlana Mukimiy" adlı eseri: gramer (ikilemeler), transkripsiyon ve aktarma

Abstract

Özbek edibi Sabir Abdulla’nın Mevlana Mukimiy’i (eserde Mukimiy, Muhammed Eminhoca adıyla da geçmektedir) konu alarak yazmış olduğu biyografik ve tarihî roman olarak da değerlendirilebilecek eserini Türkiye Türkçesine kazandırmaya çalıştık. Tezimizin amacı; Türkiye ile Özbekistan arasında oluşmasına çalışılan kültür birliğine katkıda bulunmak ve Özbekistan’da önemli bir yere sahip olan şair Mukimiy’in Türkiye’de de tanınmasına yardımcı olmaktı. Sabir Abdulla ve Mukimiy hakkında ayrıntılı bilgi veren kaynağa rastlayamadık. Mukimiy ile ilgili olarak da Sabir Abdulla’nın eserinden yola çıkarak kendi ifadelerimizi de ekledik. Orijinal eser üzerinde yapılan çalışmamızı üç ana bölüm üzerine kurduk. İlk olarak Kiril alfabesi ile yazılmış orijinal eseri Latin alfabesine çevirdik. Daha sonra eserin orijinal şekline olabildiğince bağlı kalınarak ve yazarın cümleleri korunmaya çalışılarak eseri Özbek Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktardık. Aktarma esnasında Osmanlıca, Farsça, Özbekçe, Türkçe sözlüklerden ve Özbekçe deyimler ve atasözleri sözlüğünden sıkça faydalandık. Son olarak ise eser üzerinde bir gramer çalışması yaptık. Eserde geçen bütün ikilemeleri (dizin yapmadan) tespit edip tasnif ettik. Çalışmamızın neticesinde Hokand’da 19. yüzyılda yaşamış olan meşhur Özbek şairi Mukimiy’i, onun hayatını ve sanatını Türkiye’deki edebiyat kamuoyuna tanıtmaya çalıştık. İki ülke arasındaki ilişkileri geliştirme çabalarına, kültürel birlik ve beraberliği sağlama çalışmalarına bir katkıda bulunmaya çalıştık.

We tried to bring in the piece in which Uzbek man of letters SabirAbdulla wrote about Mevlana Mukimiy (also named as Mukimiy, Muhammed Eminhoca in the piece) as a subject and which can also be interpreted as a biographical and histörical novel to Turkish language in Turkey. The aim of my thesis is to contribute to the cultural unity which is tried to occur between Turkey and Uzbekistan, and to help the poet Mukimiy having an important place in Uzbekistan be known in Turkey as well. We couldn't come across a source giving detailed information about SabirAbdulla and Mukimiy. We added some expressions of our own about Mukimiy based on the piece by SabirAbdulla. We set the work which was studied on original piece onto three main sections. Firstly, we translated the original piece written in the Cyrillic alphabet into the Latin alphabet. Afterwards, we transferred the piece from Uzbek Turkish to Turkish language in Turkey by adhering to the original form of the piece as much as possible and trying to maintain the wording of the author. During the transfer, we constantly made use of Ottoman language, Persian, Uzbek, Turkish dictionaries and a dictionary of Uzbek idioms and proverbs. And finally, we made a grammar study on the piece. We identified (without making directöry) all the reiteratives in the piece and classified them. As a result of the study, we tried to introduce the famous Uzbek poet Mukimi who lived in Netherlands in the 19th century, his life and art to the literary society in Turkey. We tried to contribute to the efforts to improve the relationships between the two countries and to the efforts of cultural unity and equalizing.