Muhammed Sadık Kaşgari’nin Tezkire-i Hacegan adlı eserinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışma, Muhammed Sâdık Kaşgârî’nin Tezkire-i Hâcegân isimli eserinin Doğu Türkistan’da bulunan nüshası temel alınarak gerçekleştirilmiştir. 1768-1769 yılları arasında Kaşgar’da yazılmış olup, Çağatay Türkçesi ile kaleme alınan eser 90 varaktan oluşmaktadır. Tezimiz; XIII. ve XIX. yüzyıllar arasında Doğu Türkistan’daki Siyasî ve Dinî Gelişmeler, Türkistan’da Dinî Edebiyat-Tezkire Geleneği ve Tezkire-i Hâcegân’ın Değerlendirilmesi ile Metin bölümü olmak üzere üç ana çerçeveden oluşmaktadır. XIX. yüzyıla kadar Doğu Türkistan’daki Siyasî ve Dinî Gelişmeler başlıklı birinci bölümde, kavramsal çerçeve ortaya konulmaya çalışılmış ve XIX. yüzyıla kadar olan süreçte Türkistan’daki siyasi-dinî gelişmeler değerlendirilmiştir. Türkistan’da Dini Edebiyat-Tezkire Geleneği ve Tezkire-i Hâcegân’ın Değerlendirilmesi başlıklı ikinci bölümde, dinî cereyanların etkisiyle şekillenen edebiyat ve bu bağlamda Tezkire geleneği ele alınmış, alt başlıklar halinde eserin değerlendirmesi yapılarak eserin ve yazarın tarihsel önemine değinilmiştir. Üçüncü ve son bölüm olan Metin kısmında Tezkire-i Hâcegân’ın transkripsiyonuna yer verilmiştir. Ekler bölümünde ise eserin Doğu Türkistan’da bulunan nüshası, Doğu Türkistan haritası, Şahıs İsimleri listesi ve Yer İsimleri listesi yer almaktadır.

This study is about the manuscript that found in Eastern Turkestan entitled as Tezkire-i Hâcegân which is written by Muhammed Sâdık Kaşgârî. It’s written between 1768 and 1769 in Kaşgar. The work that penned by Chagatai Turkish is consists of 90 leaves. Our thesis is made of three main parts that includes political and religious developments in East Turkestan, between the 13th and 19th centuries, religious literature and biography tradition in Turkestan and transcription and evaluation of Tezkire-i Hâcegân, text section. In the first chapter entitled political and religious developments in East Turkestan, until the 19th century, we have tried to put forward the conceptual framework and religious-political developments in Turkestan, until the 19th century. In the second chapter entitled religious literature and biography tradition in Turkestan and evaluation of Tezkire-i Hâcegân, it’s discussed that literature shaped by the religious movement and in this context, biography tradition, the evaluation of the work is carried out in subtitles. It was referred to the work and the author’s historical significance. Text section that the third and final chapter is included transcription of Tezkire-i Hâcegân. In the appendix, there are copy of the work, East Turkestan map, the list of the person names and the list of the place names.