İslam işbirliği teşkilatına üye olan ülkelerin veri zarflama analizi ve topsıs yöntemiyle karşılaştırılması: Türkiye’nin yeri

Abstract

Çalışmanın amacı, 2008-2013 yıllarına ilişkin sosyodemografik ve ekonomik değişkenler kullanılarak, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)’na üye ülkelerin göreli etkinliklerinin incelenmesidir. İİT ülkelerinin etkinlikleri sosyoekonomik, ekonomik ve sosyodemografik olmak üzere üç farklı model ile değerlendirilmiştir. İncelemeler ilk olarak parametrik olmayan yöntemlerden Veri Zarflama Analizi (VZA) ile yapılmıştır. VZA uygulanırken çıktı yönlü CCR modeli ve BCC modeli ile ülkelerin etkinlik skorları elde edilmiştir. İkinci olarak, girdi ve çıktıların ağırlıklarını kısıtlayabilmek için Garanti Bölgesi (GB) metodu kullanılmıştır. GB için ağırlık kısıtları oluşturulurken uzman görüşlerine dayanarak Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yaklaşımından yararlanılmıştır. Son olarak, İİT’ye üye olan ülkelerin performansları TOPSIS yöntemiyle incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre Katar’ın üç modelde de tüm yıllarda etkin olduğu görülmüştür. Sosyodemografik modelde Afganistan, Irak, Togo ve Yemen; sosyoekonomik ve ekonomik modelde Türkiye incelenen tüm yıllar itibarıyla etkin olmayandır. Ayrıca, 2008-2013 yıllarında Türkiye’nin sosyodemografik modelde etkin olduğu, ağırlık kısıtları altında (2008 ve 2009 yılları hariç) ise etkin olmadığı saptanmıştır. AHP ağırlıklarının kullanıldığı TOPSIS yönteminde incelenen yıllar itibarıyla üç modelde Katar ilk iki sıra içinde yer almıştır. Sosyoekonomik modelde Moritanya, ekonomik modelde Moritanya ve Yemen, sosyodemografik modelde ise Nijerya son sıralarda yer almıştır. Türkiye, TOPSIS yönteminde incelenen yıllar itibarıyla sosyoekonomik modelde son 15 ülke arasında, ekonomik modelde 22-38’inci sıralar arasında ve sosyodemografik modelde de 8’inci ya da 9’uncu sırada yer almıştır.

The purpose of the study is analyzing the relative efficiencies of Organization of Islamic Cooperation (OIC) member countries through years 2008-2013 using sociodemographic and economic variables. The efficiencies of OIC member countries have been evaluated with three models as socioeconomic, economic and sociodemographic. The analyses firstly have been performed by Data Envelopment Analysis (DEA) which is a nonparametric method. The efficiency scores of OIC countries have been found by output oriented CCR and BCC models while performing DEA. Secondly Assurance Region (AR) method has been used to be able restrict the weights of inputs and outputs. Analytical Hierarchy Process (AHP) has been used while forming weight constraints for AR method. Finally performances of OIC countries are analyzed with TOPSIS method. According to analysis results, it has been seen that Qatar is efficient through all the years in three models. Afghanistan, Iraq, Togo and Yemen are inefficient in the sociodemographic model while Turkey is inefficient in the socioeconomic and economic models. Turkey is efficient at the sociodemographic model on the other side Turkey is inefficient with the weight restriction through 2008 and 2013 years (except for the years 2008 and 2009). Qatar has taken the place in the first two ranks again in the AHP weighted TOPSIS method through examined years. In socioeconomic model Mauritania, in economic model Mauritania and Yemen, in sociodemographic model Nigeria has taken the last ranks. Turkey takes parts among last 15 countries in socioeconomic model for TOPSIS method through analyzed years, it ranks among 22nd and 38th in economic model on the other hand Turkey ranks 8th or 9th in sociodemographic model.