Denizli şehir merkezi yeraltı suyu seviyesi ve major element analizi verilerinin alansal istatistik yöntemlerini kullanarak elektronik tablolama programı ile değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, Denizli ili şehir merkezinin, daha önceden açılmış olan sondaj kuyu bilgileri kullanılarak yerleşim alanı içinde kalan her bir noktanın yeraltı suyu nitelikleri alansal istatistik yöntemleriyle tahmin edilmiştir. Her bir parametreye ait tahmin sonuçlarının koordinatsal olarak sayısal ortamda saklandığı, bu sayısal sonuçların sorgulama teknikleriyle sorgulanabildiği, her yeni sondaj bilgisine göre kestirim değerlerini yeniden derleyerek en düşük hataya sahip verinin sunulduğu, elektronik tablolama tabanlı hidrojeolojik veri tabanı uygulaması hazırlanmıştır. Denizli ili şehir merkezi hidrojeolojisi incelenerek, bu bölgede değişik kurum ve şahıslar tarafından açılmış olan sondajlara ait kuyu bilgileri, içinde bulundukları akifer sistemine göre gruplanmıştır. Denizli şehir merkezi, hidrojeolojik özelliklerine bağlı olarak üç ayrı akifer içinde, her bir akifer kendi içinde açılmış olan kuyulara göre olmak üzere, üç farklı alana ayrılarak incelenmiştir. Kestirim sırasında alansal istatistik yöntemlerine bağlı olarak, örnekleme analizi, uygun variogram modeli ve parametrelerinin belirlenmesi, Kriging ve UTA ile örnekleme verileri kullanılarak bilinmeyen noktaların kestirimi yapılmıştır. Daha önceden elde edilmiş değerler ile her bir yönteme göre elde edilmiş kestirim değerleri karşılaştırılmış, arazideki değere yakın sonuç veren yöntemler ve variogram modelleri belirlenmiştir. Her bir kestirim yönteminin vermiş olduğu hata değerleri ortaya konmuş, Kriging yönteminin arazide ölçülen değerlere daha yakın sonuçlar verdiği gözlenmiştir. Çalışma sırasında alansal istatistik yöntemlerinin kullanımında, bölge hidrojeolojisinin göz önüne alınması veya göz ardı edilmesi durumundaki sonuçlar değerlendirilmiş, hidrojeolojik verilere göre yapılan çalışmalarda verilerin aynı ya da farklı akifer sistemlerinden alınıp alınmadığının belirlenmesinin önemi ortaya konmuştur. Bilgi teknolojileri alanındaki gelişmeler göz önüne alındığında, elektronik tablolama uygulamaları tüm veri tabanı sistemleri ile entegre olarak çalışabilen kullanımı yaygın uygulamalardır. Alansal istatistik yöntemlerini kullanarak Denizli şehir merkezinin yeraltı suyu parametrelerini derleyen Jeoistatistiksel CBS uygulaması VBA kodları kullanılarak Microsoft Excel elektronik tablolama programı ortamında geliştirilmiştir. Alansal istatistik veya Denizli şehir merkezi yeraltı suları ile çalışacak olan araştırmacıların verilerini düzenli bir şekilde sayısal olarak saklayabilecekleri, alansal veri modellemesi yapabilecekleri bir uygulama geliştirilmiştir. Bu uygulama sayesinde sondaj firmaları resmi kurumlar Denizli şehir merkezi içinde herhangi bir sondaj yapmadan önce o noktada elde edilecek suyun seviyesi ve iyon analiz değerleri hataları ile birlikte önceden bilinebilecektir. Araştırmacı yine farklı bir çalışma alanında farklı bir parametreyi kullanarak, hidrojeolojinin dışındaki konularda da verilerini değerlendirebilecek o alanla ilgili kestirimlerde bulunabilecektir. Aynı zamanda kent su sisteminde elverişli, verimli kuyuların hangi bölgeden elde edilebileceği kısmen bu uygulama sayesinde belirlenebilecektir.

In this thesis, groundwater parameters at any point in Denizli settlement area were estimated using areal statistical methods according to previous water well informations. A hydrogeological database application on electronic spreadsheets which is useful for minimum error estimation was formed. The database consisted of spatial estimation data and different verification methods. Previously drilled borehole informations for different purposes in the area were compiled. These informations were grouped according to aquifer systems. Aquifer system in the Denizli city was classified to three areas according to hydrogeological properties of boreholes. Sampling analyze, selection of the suitable variogram model based on spatial data analyzing methods, Kriging and IDW data modelling methods were used in evaluation the properties at any points. Evaluated results and real data were compared, error values for each approach were compared. It is concluded that Kriging is more reliable and efficent method. It is important that using regional hydrogeological properties in the spatial data analyzing methods in hydrogeological studies. It is also important that using hydrogeological data for each different aquifer system. Spreadsheets are using with all database systems in recent information technology application are commonly being used. Groundwater parameters of Denizli city was compiled in geostatistical geographical information systems, using VBA codes in MS Excel spreadsheets. With this study researchers can store and modeling their data regularly. By this application the drilling firms and governmental offices will be able to know the water level and the ion values with estimation errors, before drilling at any drilling site in the city center of Denizli. The researcher will be able to make guesses in a different working area, by using a different parameter out of the subjects of hydrogeology. At the same time, it will be possible to locate appropriate and productive water supply boreholes for the city.