Demiryollarında toplam faktör üretim analizi

Abstract

Ulaştırma ekonomik, toplumsal ve kültürel etkinliklerin kilit öğesi niteliğindeki bir sistem olarak tanımlanabilir. Bu nedenle, bir ülkenin kalkınmasının temel koşullarından bir tanesi iyi işleyen bir ulaştırma sistemi ve bunların iyi koordinasyonu ile gerçekleştirilebilir. Her organizasyonun yaşamını sürdürebilmesi ve geleceğe yönelik planların uygulamaya geçirilmesi için planlama, örgütleme, denetim ve yatırım fonksiyonlarını yerine getiren bir yönetim ve koordinasyona ihtiyacı vardır. Bu sistemlerden gelişmişlik göstergelerinin öğelerinden bir tanesi olan demiryolları tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi gelişmekte olan ülkelerde de bazı sorunlar içerdiği bilinmektedir. Sorunların giderilebilmesine yönelik olarak bu çalışma kapsamında demiryollarındaki faktör verimliliği araştırılmıştır. Demiryolu ulaşımının girdi-çıktı verimliliği için etkili parametrelerin performans değerlerine bakılmıştır. Girdiler genellikle ortalama işletme maliyetleri, çıktılarsa km başına yolcu ve yük hareketleridir. Türk demiryollarının büyüme hızını değerlendirmek için endeksleme metodu kullanılmıştır. Faktör analizi için üç regresyon modeli geliştirilmiştir. Birinci model yük taşımacılığındaki ortalama taşıma mesafesi ve yolcu-km'nin ton-km'ye oranı kullanılarak işçilik verimliliğinin elde edilmesi içindir. İkincisi işçilik verimliliğinin yolcu taşımacılığı için tahmin edilmesi, sonuncusu da ton-km ve yolcu-km için taşıma mesafesine bağlı gelir verimliliği içindir. 1985 yılında personel rejiminin değişmeye başlamasıyla, işçilik verimliliği 1985-2004 yılları arasında araç-km başına %27 artmıştır, fakat personel başına gelir seviyesi 2004'te %70 civarında düşmüştür. Ayrıca yük taşımacılığına verilebilecek bir öncelik sektördeki bütçe açığını orta vadede önemli ölçüde azaltacaktır.

Transportation can be defined as the collection of economic, social, and cultural facilities to serve people benefits. Thus, transportation system is one of the key factors in development of any country. Good coordination is required among the transportation systems. Any system requires a planning, enforcement and investment in order to sustain its functions. Railways as one of the most important transportation systems contains many problems and their income do not usually meet their expenditures. Those expenditures are mainly depended on the output of the system and they require productivity analysis. Therefore, this study deals with the estimation of factor productivities in Turkish Railways (TR). The effective parameters for the input and output productivities on rail transport are obtained. The inputs are usually the average operating costs and the outputs that are the passenger and freight movements per km. In order to evaluate the growth rate of the TR, index number approach is used. Three regression models are developed. The first model is for obtaining the labour productivity with respect to the average stage lengths on freight transport and the ratio of pass-km to the tone-km. The second is for estimating the labour productivity for passenger carriage and the last one is for income productivity subject to the stage lengths for tone and passenger km. It is obtained that the labour productivity is increased by about 27% between 1985 and 2004 per veh-km since personnel regime started to change in 1985, but the income level per personnel are decrease by about 70% in 2004. Results showed that if concentration on freight transport is given, the deficit on the railways may decrease with medium run.