İnşaat projelerinde çevre yönetim sistemi uygulamasının değerlendirilmesi

Abstract

İnşaat sektörü bütün dünyada gelişim göstermekte, özellikle ülkemizde öteden beri hızla ilerlemektedir. Son üç yılda ülkemizde inşaat sektörünün %10'unun üzerinde büyüdüğü milli ekonomiye büyük katkı sağladığı görülmektedir. Önemli çevresel boyutları ve etkileri olan inşaat projeleri kırsal ve kentsel alanlarda sürmektedir. İnşaat aşamasındaki çevresel etkiler oldukça çeşitli ve yaygındır. İnşaat faaliyetleri esnasında yüksek düzeyde oluşan çevresel etkileri ülkemizde çok düzenli olarak denetlenememekte ve olumsuz etkiler ve çevre kirliliği yüksek düzeyde olabilmektedir. Bu tez çalışmasında ortalama büyüklükte inşaat şantiyelerinde Çevre Yönetim Sisteminin uygulanması değerlendirilmiştir. Öncelikle uluslararası bir çevre yönetim sistemi standardı olan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı seçilerek, standardın maddeleri açıklanmış, daha sonra bu maddelerdeki şartların orta ve büyük çaplı inşaat projelerinde nasıl uygulandığı örnek inşaat şantiyesindeki çalışmalarla değerlendirilmiş ve bu tip uluslararası bir çevre yönetim sisteminin uygulanmasında karşılaşılan sorunlar ve uygulamanın kazandırdıkları irdelenmiştir. Örnek olarak incelenen projelerde de görüldüğü üzere tabiatı gereği inşaat projeleri çok hızlı şekilde tamamlanmakta, bilhassa ülkemizde yükleniciler yüksek rekabet nedeni ile düşük mali getirilerle çalışmakta ve çoğunlukla nitelikli iş gücüne erişilememektedir. Bunun yanı sıra atık uzaklaştırmaları ve çevresel altyapıda eksiklikler de bulunmaktadır, diğer yandan çevre yönetim sistemlerine önemli yatırımlar yapan bazı kurumsal inşaat şirketleri yurtiçinde rekabette güçlük yaşayabilmekte ancak büyük çaplı ya da uluslararası projelerde yönetim sistemlerinde uzmanlaşmış Türk müteahhitleri başarılı sonuçlar da alabilmektedir. Yine dünya genelinde başarılı projelerde uygulanan "inşaat proje yönetimi" kavramı ülkemizde büyük projeler dışında genel olarak uygulanamamaktadır, ana yönetim sisteminin (kalite vb) kurulu olmadığı durumda çevre yönetim sistemi de gerçekleşememektedir. Tüm kısıtlara rağmen, üst yönetimlerin ve işverenlerin talebi ve desteği ile uygulanan çevre yönetim sistemleri müteahhitlerin, yapım projelerindeki çevresel boyut ve etkileri belirlemelerini kolaylaştıracak, çevre mevzuatına uyumu artıracak, önemli çevresel etkilerin azaltılmasını sağlamak için yöntem oluşturacak, kaynakların etkin kullanımına destek sağlayacak ve doğru yapım yöntemleri ile çalışılmasını ve öncelikle yüksek çevresel etkiye sahip boyutlar ve atık yönetimi için yatırım yapılmasını sağlayacaktır.

Construction industry is in a rapid development for many years around the world and especially in Turkey. In the last three years sector has 10% growth and provides significant support on Turkey's national economy. Many construction projects are on-going at urban and rural areas of Turkey which have substantial environmental impacts. Environmental impacts during construction phase are quite diversified and widespread. Environmental impacts of construction industry cannot be inspected properly in all cases and negative impacts may occur frequently in many projects in Turkey. In this study, implementation of ISO 14001 Environmental Management System in construction plants is evaluated. In the beginning stage quality management systems generally reviewed and ISO 14001 EMS is selected for implementation. Standard requirements are examined first and implementation of every standard requirement item is elaborated for the selected construction plant in the following stage. Key issues and common problems, gained benefits by execution of this type of international EMS standard are examined. As can be seen in sample projects, construction projects are being completed very fast and contractors are working in a highly competitive work environment with very low profit ratios in our country and mostly qualified work force cannot be accessible in this industry. Addition to this there are deficits on waste handling and environmental infrastructure. Besides construction companies which have substantial investments on EMSs can be faced with difficulties on competitiveness in domestic market, however professional Turkish contractors which implementing managements systems in larger scale at international projects are gaining successful results. Also the concept of "construction project management" which is being implemented in successful projects worldwide cannot be implemented except larger projects in Turkey generally. In case of nonexistence of main management system (quality) implementation of EMSs cannot be managed. Despite all constraints, EMSs that will be implemented in construction industry with commitment of top managements and demand of customers will be an enabling and facilitating tool to determine environmental aspects and impacts of construction sites, will provide higher compliance levels for environmental legislation, to establish best available methods for operational control on waste management, chemicals management etc. and to plan environmental monitoring and measurement, to prioritize environmental aspects for investment schedules and waste management.