Türkçe'de birleşik ekler

Abstract

Türkçede eklerin çoğu, geçmişten günümüze çeşitli bakımlardan bir değişim süreci geçirir. Bu süreçte meydana gelen değişikliklerden biri de ek birleşmeleridir. Türkçede iki ya da daha fazla unsur birleşerek kendi işlevlerini kaybedip farklı işlevler üstlenir ve birleşik yapılı ekler meydana gelir. Türkçede birleşik yapılı eklerin sayısı oldukça fazladır. Tarihî ve çağdaş Türk lehçeleriyle ilgili çalışmalarda bu ekler ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmemiştir. “Türkçede Birleşik Ekler” başlığını taşıyan tezimizde, Eski Türkçe dönemindeki birleşik ekler; Türkçenin tarihî ve çağdaş dönemlerini temsil eden metinler ve günümüzde tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinin gramer yapısı üzerine yazılmış kitaplar eşliğinde incelenmiş; yapı ve birleşme sebepleri bakımından bir sınıflandırılmaya tâbi tutulmuştur. Birleşik eklerin yapısı, morfolojik ve fonetik değişikliklerin oluşumundaki ortak noktalar, eklerin işlevleri, eklerin birleşmesindeki tercihler ve sebepleri, bu yapıların hangi dönemlerden itibaren ekleştikleri ve birleşmeden sonra işlevlerindeki değişiklikler değerlendirilmiştir. Eski Türkçe dönemindeki birleşik eklerin daha sonraki tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki durumu ve işlevleri de verilerek eklerin geçmişten günümüze geçirdiği yapısal ve işlevsel değişikler ortaya konmuştur.

Most of the suffixes in Turkic go through a change process from the past to the present day. One of the changes that have taken place in this process is the fusion of suffixes. In Turkic, two or more elements unite to lose their functions and take on different functions, and compound suffixes come into play. There are quite a lot of compound suffixes in Turkic. These suffixes have not been examined in detail in studies on historical and contemporary Turkic dialects. In our thesis, titled “Compound Suffixes in Turkic”, compound suffixes in Old Turkic period were examined in the context of the texts representing the historical and contemporary periods of Turkic and the books written on the grammatical structure of contemporary Turkic dialects; were assigned to a classification in terms of structure and merge. The structure of the compound suffixes, the common points in the formation of morphological and phonetic changes, the functions of suffixes, the preferences and reasons for the fusion of suffixes, which period of time these structures were converted to suffix and the changes in their function after fusion have been evaluated. The structural and functional changes that the suffixes have passed through from past to present are revealed by giving the status and functions of the compound suffixes in Old Turkic that take place in later historical and contemporary Turkic dialects.