Türk-İslâm sanatlarına Derviş Zaim sinemasından bakış

Abstract

Yeni Türk Sineması olarak adlandırılan dönemin önemli yönetmenlerinden biri olan Derviş Zaim’in filmografisinde Tabutta Rövaşata, Filler ve Çimen, Paralel Yolculuklar (belgesel film), Çamur, Cenneti Beklerken, Nokta, Gölgeler ve Suretler, Devir, Balık ve Rüya olmak üzere on film yer almaktadır. Derviş Zaim’in filmografisi incelendiğinde Filler ve Çimen, Cenneti Beklerken, Nokta, Gölgeler ve Suretler, Rüya filmlerinde Geleneksel Türk-İslâm Sanatları’nın izleri görülmektedir. Filmlerinde sırasıyla ebru sanatını, minyatür sanatını, hat sanatını, gölge oyunlarını ve mimariyi ele alan Derviş Zaim, karakter isimlerinden göstergelere, geleneksel sanatların ifade biçimlerinden mitlere kadar birçok unsuru ele alarak özgün bir sinema dili oluşturmaktadır. Alanında uzman tarihsel ve kültürel danışmanlarla çalışan Derviş Zaim, filmlerindeki anlatı dilini, ele aldığı sanatların yapısına uygun şekilde kullanmaktadır. Çalışmamızda Derviş Zaim’in bu beş filmindeki Geleneksel Türk-İslâm Sanatları’nın sinemayla ilişkisi ele alınmıştır. Tezimizin konusu olan filmlerin, kendi içerisinde de paralellik gösteren yapıları tespit edilerek, gelenekle olan ilişkileri üzerinde durulmuş, Türk ve Dünya sinemasından çeşitli filmlerle karşılaştırılmıştır. Tezimin asıl amacı da Derviş Zaim’i merkeze alarak Sanat Tarihi’ni ve sinemayı ortak bir paydada buluşturmaktır.

In the filmography of Derviş Zaim, one of the most important directors of the period called New Turkish Cinema, there are ten films entitled Somersault in a Coffin, Elephants and Grass, Parallel Trips (documentary film), Mud, Waiting for Heaven, Dot, Shadows and Faces, Cycle, Fish and Dream. When Derviş Zaim's filmography is examined, traces of traditional Turkish-Islamic Arts can be seen in Elephants and Grass, Waiting for Heaven, Dot, Shadows and Faces, and Dream. In his movies, Derviş Zaim deals with marbling art, miniature art, calligraphy, shadow plays and architecture respectively and constitutes an original language of cinema addressing many elements ranging from character names, indicators, and the expression forms of traditional arts to myths. Derviş Zaim, who works with historical and cultural consultants who are experts in their fields, uses the narrative language in his films in accordance with the structure of the arts he deals with. In this study, the relationship between cinema and traditional Turkish-Islamic arts in these five films of Derviş Zaim is discussed. The parallel structures of the films that are the subject of our thesis are determined and their relations with tradition are emphasized and compared with various films from Turkish and World Cinema. The main purpose of my thesis is to bring together Art History and cinema in a common ground by focusing on Derviş Zaim.