Abdurrahman el-câmî’nin nefhatü’t-te’yîd fî şerhi kelimeti’t-tevhîd adlı risâlesinin tahkik ve tahlili

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’de Molla Câmî olarak da bilinen Abdurrahman el-Câmî’nin (ö.998/1492) Nefhatü’t-te’yîd fî şerhi kelimeti’t-tevhîd adlı risâlesinin tahkikini ele almaktadır. Abdurrahman el-Câmî birçok tasavvuf eseri kaleme alan üretken bir yazar olarak tanınmaktadır. O, İbn Arabî ekolünün ve Nakşibendî tarikatının tasavvufî şiirler kaleme alan önde gelen şairidir. O, ardında birçok kitap ve öğrenci bırakmıştır. Onun bize ulaşan çalışmalarından biri de Nefhatü’t-te’yîd’dir. Bu risâlenin Türkiye kütüphanelerinde beş nüshası bulunmaktadır. Bu nüshaların hepsi Süleymaniye Kütüphanesi'ndedir. Bu çalışmada gerçekleştirilen tahkik, beş nüsha içerisinden iki nüsha esas alınarak yapılmıştır. Çünkü bu iki nüshada müellifin önsözü bulunmakta iken diğer nüshalarda bulunmamaktadır. Ayrıca bu iki nüsha, diğerlerinden daha az hata barındırmaktadır. Bu risâle, kelime-i tevhidin i‘râbı ile ilgilidir. Molla Câmî bu risalede, kelime-i tevhîdin i‘râb vecihleri konusunda ortaya konulan görüşleri eleştirerek bu i‘râb vecihlerini kelime-i tevhîdin anlamına katkısını da dikkate alarak tartışmıştır. Bu i‘râb vecihlerini eleştirmesinin ardından kelime-i tevhîdin i‘râbı konusunda kendi görüşünü ortaya koymuştur. O, bu konuda yerleşik nahiv kurallarını ve diğer dilbilim araçlarını kullanarak Kur’ân’ın nazil olduğu dönemdeki muhatabın durumunu ve kelime-i tevhidin onlara ne anlam ifade ettiğini dikkate almıştır.