Kentsel arkeolojik sit alanlarında korumacanlandırma önerileri: Hisar (Attouda) örneği

Abstract

Kırsal alanda yer alan kentsel ve arkeolojik sit alanı niteliğindeki koruma alanlarının sahip oldukları kültürel ve doğal peyzaj değerleri ile geleceğe taşınması noktasında neler yapılabileceği tartışılması gereken konulardan bir tanesidir. Bu kapsamda arkeolojik ve tarihi ögeleri barındıran çevrelerin korunarak kültürel sürekliliğinin devam ettirilmesi ve bugünün yaşamı ile bütünleşik var olan değerinin yaşatarak korunmasını Hisar (Attouda) yerleşimi örneğinde ortaya koymayı hedeflemektedir. Geçmiş ile şimdiki zaman arasında kurulacak ve korunacak olan denge ile bu çok katmanlı kültürel peyzaj özelliğindeki alanın sahip olduğu doğal ve kültürel peyzaj değerleriyle bütünleşik biçimde başarılı olarak değişip dönüşmesine katkı sağlamaktır. Çalışmanın ana materyalini; Denizli Kenti, Sarayköy ilçesinde bulunan Attouda Antik Kenti ve tarihi süreç içinde antik kent üzerine kurulmuş olan Hisar yerleşimi oluşturmaktadır. Çalışmada kullanılan ikincil materyalleri; araştırma alanı ile ilgili daha önce yapılmış arkeolojik, tarihi ve mimari çalışmalar, kuramsal temellere ilişkin literatür verileri, yerleşime ait görsel malzemeler, Autocad, Netcad ve Photoshop programları ile oluşturulan paftalar, uzman ve akademisyen kişilerle yapılan sözlü görüşmeler oluşturmuştur. Çalışmada araştırma alanı, kültürel peyzaj, kentsel arkeolojik sit, koruma ve canlandırma ile ilgili yapılmış olan çalışmalar, kuramsal ve kavramsal çerçeve kapsamında kültürel peyzaj, kırsal peyzaj, kültürel miras, kentsel arkeolojik sit, koruma, planlama ve sit alanlarında turizm etkileşimi konuları ile arkeolojik ve bilimsel veriler incelenmiştir. Kütüphane, internet kaynakları, benzer yapılmış çalışmalar, konu ile ilgili uzman ve akademisyen kişilerle yapılan yüz yüze görüşmeler, kurumlardan alınan görsel ve yazılı belgeler ve yerel halk ile yapılan sözlü görüşmeler doğrultusunda veriler elde edilmiştir. Çalışma kapsamında Hisar (Attouda) yerleşiminin doğal (topografik, jeolojik, hidrolojik ve toprak yapısı, iklim özellikleri, bitki örtüsü ve hayvan varlığı), kültürel değerleri (tarihsel süreç, mekânsal yapı, somut ve somut olmayan kültür varlıkları) ve yerleşim dokusu belirlenmiştir. Alanın görsel peyzaj değeri, yerleşimin farklı açılarından alınan fotoğraflar ile yerinde gözleme dayalı arazi gezileri ile tespit edilmiştir. Araştırma alanının koruma geçmişi analizinde alanın koruma kurulları tarafından sit ilan edilmesine yönelik alınan kararlar, belgeler ve sonraki süreçlerde korumaya yönelik yapılmış çalışmalar irdelenerek eksiklikler ve sorunlar belirlenmiştir. Alanın korunarak yaşatılmasına yönelik GZFT analizi ile araştırma alanının sahip olduğu doğal ve kültürel değerleri doğrultusunda, alanın güçlü ve zayıf yönleri belirlenmiş ve dış çevreden kaynaklanan fırsat ve tehditler saptanmıştır. Bu bilgiler ışığında, alanın kendine özgü doğal ve kültürel değerlerinin okunabilirliğinin, korunmasının ve değerinin artırılmasının, tanınırlığının ve bölgesel gelişime katkısının doğru ve etkin olabilecek koruma ve canlandırma temelinde değerlendirilmiştir. Hisar’ın (Attouda) tarihsel süreklilikte değişip– dönüşerek şekillenmesi ile geçmişten bugüne ulaştırdığı kültürel ve doğal peyzaj değerlerinden oluşan kentsel-arkeolojik sit alanı özelliğindeki yerleşim dokusunun bugünün kullanım şekline yönelik bütüncül koruma yaklaşımının ortaya konulmasına katkı sağlayacak bölgesel ve kentsel ölçekte koruma ve canlandırma önerileri getirilmiştir.

It is one of the issues that needs to be discussed about the cultural and natural landscape values of the protected areas which are urban and archaeological sites in rural areas and what can be done to carry them into the future. This research targets to supply cultural continuity of the conservation of the archaeological and historical values and protection by sustentation of integrated existing value with todays’ life in the case of Hisar (Attouda) settlement. The balance between the past and the present and to be established and maintained and the natural and cultural landscape values of this multi-layered cultural landscape feature to contribute to the successful change and transformation. The main material of the study is the city of Denizli, the ancient city of Attouda in the district of Sarayköy and the settlement of Hisar, which was founded on the ancient city in the historical process. The secondary materials used in the study consisted of previous archaeological, historical and architectural studies, literature data on theoretical foundations, visual materials of the settlement, sheets created with Autocad, Netcad and Photoshop programs, oral interviews with experts and academicians. Within the scope of theoretical and conceptual framework, cultural landscape, rural landscape, cultural heritage, urban archaeological sites, conservation and revitalization, planning and tourism interaction in the areas of sites and archaeological and scientific data were examined. The library, internet resources, similar studies, face-to-face interviews with experts and academics on the subject, visual and written documents from institutions and oral interviews with local people were obtained. Within the scope of the study, the natural (topographic, Geological, hydrological and climatic features, vegetation and animal presence), cultural values (historical process, spatial structure, tangible and intangible cultural assets) and settlement texture of the Hisar (Attouda) settlement were determined. The visual landscape value of the area was determined by field trips based on observation on the spot with photographs taken from different angles of the settlement. In the analysis of the conservation history of the research area, the decisions taken by the conservation boards to declare the site, the documents and the subsequent processes related to the protection of the site were examined and the deficiencies and problems were identified. In line with the natural and cultural values of the research area, the strengths and weaknesses of the field have been identified and opportunities and threats arising from the external environment have been identified with the gzft analysis aimed at preserving and sustaining the area. In the light of this information, the legibility, protect ion and value enhancement of the unique natural and cultural values of the area, its recognition and its contribution to regional development have been evaluated on the basis of proper and effective conservation and revitalization.