“Bütünleşik Miras” alanları için yönetim modeli önerisi: Troya Tarihi Milli Parkı örneği

Abstract

UNESCO Dünya Miras Listesi gereklilikleri irdelendiğinde; yönetim planı ve yönetim planlaması kavramlarının, doğal ya da kültürel miras kaynaklarının korunması–geliştirilmesine ilişkin stratejiler bağlamında planlama–uygulama, izleme–denetim ve revizyon süreçleri için önemli araçlar olduğu anlaşılmaktadır. Ancak, doğal ve kültürel miras kaynaklarının mekânsal birlikteliğine konu alanlarda, statü farklılıkları bağlamında yönetim planlaması açısından gerek kavramsal arka plan gerekse hukuksal ve kurumsal işlerlik bağlamında belirsizlik olduğu söylenebilir. Bu çerçevede, tez çalışmasının amacı; “bütünleşik miras alanları” olarak kavramsallaştırılan doğal ve kültürel miras değerlerinin mekânsal/coğrafi birliktelik/bütünlük gösterdiği, bu yönüyle, kurumlar–arası yetki–sorumluluk paylaşımının zorunlu ve gerekli kılındığı koruma alanlarına yönelik araştırma–analiz–sentez, planlama–uygulama ve denetim–izleme süreçleri ile yerinden yönetim mekanizmasına yönelik kurumsal ve yasal çerçevenin tanımlandığı Bütünleşik Miras Yönetim Modeli/Yaklaşımı geliştirilmesidir. Bütünleşik Miras Yönetim modeli/Yaklaşımı kapsamında Çanakkale İli, Merkez İlçe ile Ezine İlçesi sınırları içinde yer alan Troya Tarihi Milli Parkı örneklem alan olarak belirlenmiştir. Bu alanın örneklem alan olarak seçiminde 2 (iki) ölçütün etkili olduğu söylenebilir. Birincisi, doğal ve kültürel miras değerlerinden oluşan farklı koruma statüleri ile ulusal–uluslararası mevzuat eşliğinde farklı yerel ve merkezi kurumların yetki–sorumluluk birlikteliğinin gözlemlenmesidir. İkincisi ise, gerek Dünya Miras Listesine alınmış olması gerekse 2018 yılının Troya Yılı olarak ilan edilmesi gibi gelişmeler eşliğinde artan evrensel değer ve önemi ile yönetim planlaması stratejilerinin geliştirilmesi gerekliliğidir. Tez çalışmasının yöntem izlencesi; yönetim planı ve yönetim planlamasına ilişkin kavramsal ve kuramsal temellerin literatür eşliğinde sorgulanması, devamla, farklı nitelikteki yönetim alanları bağlamında Türkiye ve Dünya örneklerinden seçilen yönetim planlarının karşılaştırılmalı durum analizinin yapılması, son olarak, Troya Tarihi Milli Parkı örnekleminde kurumlar–arası yetki–sorumluluk paylaşımını önceleyen Yönetim Modeli, paydaşlar–arası diyalog/işbirliğini esas alan Katılım Modeli, bütünleşik miras yönetim stratejisine ilişkin ilke ve esasları tanımlayan Planlama–Uygulama Modeli ile bütçe kaynak ve olanaklarına ilişkin alternatifler sunan Finansman Modeli olmak üzere 4 (dört) modele dayandırılan Bütünleşik Miras Yönetim Modelinin, yönetim alanı sınır tespitlerine ilişkin ölçütler ile kavramsal–kuramsal ve yasal–kurumsal arka plan eşliğinde açıklanmasıdır.

If the requirements of UNESCO World Heritage List are examined; it is understood that the concepts of management plan and management planning are seen as substantial tools for planning, implementation, monitoring–supervision and revision processes in the context of strategies for protection-maintenance of natural or cultural heritage resources. However, in the areas where there is spatial togetherness of natural and cultural heritage resources with different status, there is uncertainty both in terms of conceptual background and legal and institutional work process within the context of management planning. In this context, the aim of the thesis study is to develop a Integrated Heritage Management Model/Approach, in which is defined research–analysis–synthesis, planning–application, audit–monitoring processes and legal and institutional base for the conservation areas where natural and cultural heritage values demonstrate spatial/geographic unity/integrity in which requires the sharing authority–responsibility between institutions. Troy Historical National Park, which is located between Central District and Ezine District’ borders in Çanakkale Province, has been determined as for this main purpose.It can be said that 2 (two) criteria were effective in the selection of this area as a sample area. The first is the observation of the combination of different conservation status which depend on natural and cultural heritage values in the context of resource and function values and the responsibility/authority of different local and central institutions within national and international legislation. The second is both being included in the World Heritage List and the necessity of developing management planning strategies and the increasing universal value and importance thanks to the announcement of 2018 as the Year of Troy. Methodology of thesis is to research the conceptual and theoretical foundations of management plan and management planning in the light of literature, to analyze the situation in comparison of management plans selected from national and world samples, to analyze the situation in comparison of management plans, selected from national and international samples in the context of different characteristic management areas. Finally, explaining the Integrated Heritage Management Model which is based on four different sub-model; The Management Model that prioritizes inter–institutional authority– responsibility sharing, The Participation Model that base on inter–stakeholder dialogue/cooperation, The Planning–Implementation Model which defines the principles of integrated heritage management strategy and Financial Model which offers alternatives for budget-resources together with the criteria for the boundaries of management area and the conceptual–theoretical and legal–institutional background for the sample area.