Hurûfât defterlerine göre denizli vakıf kurumları ( XVIII.-XIX. yüzyıllar)

Abstract

Bu çalışmada Denizli merkez ve köylerinin 18. ve 19. yüzyıldaki vakıf kurumlarının envanteri çıkarılması amaçlanmıştır. Bu çalışmayı yaparken, Hurûfât defterlerinden yararlanılmış ve Hurûfât defterleri’nin vakıf kurumlarının tespiti ve işleyişinde olduğu kadar şehir tarihi araştırmalarında da önemli bir kaynak olacağının birkez daha ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın I. bölümünde Denizli şehri ve mahalleleri konusu ele alınmıştır. İslam kent kimliği bağlamında Denizli’nin kent kimliği üzerinde durulmuştur. Bir ticaret ve yönetim merkezi olan Kale’nin ve çevresindeki mahallelerin tespiti çalışılmıştır. Özellikle Kale merkez alınarak vakıf kurumları, pazarların işleyişi ve bu durumun şehirleşmeye katkısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tezimizin II. bölümde ise Denizli mahallelerinin dini yapıları; mescid, cami, musalla, tekke ve zaviyeler ile eğitim kurumları; medreseler ile mektepler ve muallimhaneler tespit edilmiştir. Ayrıca vakıfların kurulmasında ve gelişmesinde önemli rol oynayan hayır sahipleri ve mahallelerin önde gelenleri de tespit edilmiştir. III. bölümde ise köylerin ve köylerdeki dini yapıların ve eğitim kurumlarının envanteri çıkarılmaya çalışılmıştır.

In this study, it is aimed to take inventory of charity institutions of Denizli city centre and villages in the 18th and 19th century. While researching for this study, it is benefited from Hurûfât defters and revealing again that these defters are important sources of identifying charity institutions and running of them as well as searching of city history. In the first place of the study, Denizli province and neighborhoods are considered on a preferential basis. Within the context of Islamic city identity, city identity of Denizli is emphasized. Detection of Kale, which is a trade and governing centre, and its neighborhoods are studied. Especially, Kale is based on, charities, running of markets, and contribution of this situation to urbanization is tried to be revealed. In the second part of the thesis, religious buildings of Denizli neighborhoos; masjid, mosque, musalla, tekkes and zawiyas and educational institutions; madrasahs and schools, muallimhanes are detected. Moreover, benefactors and prominents of neighborhoods who plays a significant role to found and develop the charities are detected. In the third part, inventory of villages and religious buildings and educational institutions in the villages are tried to be taken.