İslâm toplumunda birlikte yaşama kültürünün dönüm noktaları

Abstract

Bir arada yaşamak mecburiyetinde olan insan, bu aktivitesini gerçekleştirmek için bazı kurallara uymak mecburiyetindedir. Birlikte yaşamak, insanların birbirleriyle olan ilişkiler yumağı olarak tarif edildiğine göre, bu ilişkilerde görev ve sorumlulukların var olması kaçınılmazdır. Sevgi, saygı, hoşgörü, kardeşlik, yardımlaşma, dayanışma, eşitlik, doğruluk, hürriyet ve adalet gibi temel insani değerler bir arada yaşamak durumunda olan bireylerin elde ederek uygulamak durumunda oldukları önemli özelliklerdir. Birlikte mutlu ve huzurlu bir şekilde yaşamanın temel unsurları olarak ele alınan bu değerler, toplumları oluşturan bireylerin üzerinde uzlaştıkları temel sorumluluk noktaları olarak değerlendirilebilmektedir. İslâm toplumunun oluşumunda Hılfu’l-Fudûl, Medine sözleşmesi ve Veda Haccı Hutbesi örneği, birlikte yaşama kültürünün değerlerinin mükemmel bir şekilde hayata hâkimiyetini sağlayan dönüm noktaları olmuştur. Hılfu’l-Fudûl, birlikte yaşamak durumunda olan insanların, bu birlikteliği hayata geçirirken uymaları gereken kuralların olduğunu hatırlatan ve bu sorumluluğun gereğinin yapılmasını zorlayan bir anlaşma metnidir. Güçlü bir sivil toplum birlikteliğinin toplumda neler yapabileceğinin önemli bir örneğidir. Medine sözleşmesi, yeni oluşum halindeki bir birliktelik için önemli bir dönüm noktasıdır. Bu vesika Medine şehir devleti olarak da adlandırılan bu yapının birlikte yaşama kurallarını toplu olarak bir araya getiren bu vesika aynı zamanda yazılı ilk anayasa olarak değerlendirilmektedir. Veda hutbesi, toplu yaşama kulları olarak belirtilen insan hak ve hürriyetlerinin, can ve mal emniyetinin sağlanmasının önemini vurgulamaktadır. Bu hitabe aynı zamanda ilk yazılı hak ve hürriyetler belgesi olarak da değerlendirilmektedir. İnsanın değerini, evrensel bir kardeşlik erdemini, sınıf ve ırk farklılıklarının insanları birbirine üstün kılmayacağını söyler.