Tomicus destruens Woll. konakçı tercihine Pinus brutia Ten. ibre yaprak ve odun içeriklerinin etkisinin araştırılması

Abstract

Ekolojik ve ekonomik olarak büyük öneme sahip kızılçam (Pinus brutia Ten.) en geniş yayılışını ülkemiz sınırları içerisinde göstermektedir. Ülkemiz orman varlığı bazı biyotik ve abiyotik faktörlerin tehdidi altındadır. Bu biyotik faktörlerin en başında zararlı böcekler gelmektedir. Scolytinae alt familyasına ait bir kabuk böceği olan Tomicus destruens Woll. türü Pinus türlerinde ciddi zarar oluşturmakta hatta ağaçların ölmesine bile sebep olmaktadır. Koniferler değişen çevre koşullarına karşı savunma stratejileri geliştirmekte ve çeşitli kimyasallar üreterek kendilerini korumaya çalışmaktadırlar. Bu kimyasalların en başında terpen türevli bileşikler gelmektedir. Bitkiler bu terpen türevli bileşikleri doğrudan ya da dolaylı savunma stratejilerinde kullanmaktadır. Böcekler yumurtaları için güvenli bir konukçu tercihini bu terpen türevli bileşikleri takip ederek yapmaktadırlar. Bu çalışmanın amacı, T. destruens konakçı tercihine P. brutia ibre yaprak ve odun içeriklerinin etkisinin araştırılmasıdır. Bu amaçla Afyon-Sarıkavak bölgesinde T. destruens tarafından istila edilmiş ve edilmemiş toplamda 40 adet ağaç rastgele seçilmiştir. Bu ağaçlardan alınan ibre yaprak ve gövde örneklerinin terpen profillerini belirlemek için GC-MS analizleri yapılmıştır. İki test sonucunda kontrol ve deney grubu arasında istatistiksel olarak fark bulunmuştur. Çalışmamızda gövde örneklerinde tricyclene, camphene ve p-cymene bileşiklerinde, ibre yapraklarda ise ?-pinene, camphene, ?-pinene, myrcene, limonene, trans-?-caryophyllene ve ?-cadinene bileşiklerinde istatistiksel anlamda bir fark gözlemlenmiştir. Bu bileşiklerden ?-pinene ve ?-pinene, feromon tuzaklarında kullanılan ve tür için cezbedici özellikte olan bileşikler olup, konukçu tercihinde etkili olabileceği açıkça gösterilmiştir.

The Turkish red pine (Pinus brutia Ten.) forests, which are of great ecological and economic importance, show the largest spread in our country in the world. Forests are threatened by some biotic and abiotic factors. One of the most important of these biotic factors is herbivorous insects. Tomicus destruens Woll. belonging to Scolytinae subfamily cause serious damage to Pinus species and even can cause trees to die. Conifers develop defense strategies against changing environmental conditions and try to protect themselves by producing various chemicals. Terpenoid compounds are the most important of these chemicals. Plants use these terpenoid compounds in their direct or indirect defense strategies. The insects make host preference for their eggs by following these terpenoid compounds. The aim of this study was to determine the effect of P. brutia needle and wood terpenes in host preference of T. destruens. For this purpose, 40 trees were randomly selected in the Afyon-Sarıkavak region. GC-MS analyzes were performed to determine the terpene profiles of needle and bark samples taken from these trees. As a result of the two tests, a statistically significant difference was found between the control and experiment groups. In our study, a difference was observed in tricyclene, camphene and p-cymene compounds in bark samples. On the other hand, the statistically difference was observed in ?-pinene, camphene, ?-pinene, myrcene, limonene, trans-?-caryophyllene and ?-cadinene compounds in needles. As a result, ?-pinene and ?-pinene are compounds that are used in pheromone traps and are attractive for the species, and it is clear that they can be effective in host preference.