Kazak türkçesinde kalıp sözler

Abstract

Bu tez, Kazak Türkçesinde kalıp sözlerin yapı, anlam ve işlev bakımından özellikleri üzerine yapılan incelemeler ve sonuçları kapsamaktadır. Kazak Türkçesi sözvarlığının bir bölümünü, sözlü iletişim sırasında kullanıma hazır bulunan dil birlikleri oluşturmaktadır. Kalıplaşmış dil birlikleri tüm dillerin evrensel bir özelliğidir. Genelde kelimelerin tek tek bir araya gelmesi, tamamen veya belirli bir bölümünün birleşmesi sonucunda oluşan kalıplaşmış dil birlikleri, atasözleri, deyimler ve kalıp sözleri kapsar. Kazak dilbilgisinde deyimler ve atasözleri ile ilgili özel bilim alanının olması, deyimler ve atasözleri sözlüğünün yayımlanması, deyimlerin, atasözlerin kalıplaşma ve oluşma noktalarının dilbilimin her alanında incelenmesi kalıp sözlerin onların gölgesinde kaldığını düşündürür. Bu birliklerden deyimler ve atasözleri üzerine yapılmış pek çok çalışma bulunurken, günümüz Kazak Türkçesinde kalıp sözlerle ilgili ayrıntılı çalışımalar sayısı az, neredeyse hiç yoktur. Diğer Türk lehçelerinde de kalıplaşmış dil birlikleriyle ilgili anlatıma yönelik olarak kapsamlı bir çalışma bu güne kadar yapılmamıştır. Bu nedenle, Kazak Türkçesindeki kalıp sözlerin kalıplaşma süreci, kalıplaşma seviyesi ve anlam özellikleri ayrı bir çalışmaya ihtiyacı olan bir konudur. Bu amaçla, tezimizde Kazak Türkçesi yazı ve konuşma dilinde kullanılan kalıp sözler derlenmiş, çeşitli kaynaklarda yer alan kalıp sözler tanımları incelenmiş, bu sözleri tanımlayabilmek ve tanıyabilmek için yapı, anlam ve işlev özellikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Ardından, bu özelliklere dayanarak kalıp sözlerin kapsamlı tanımı yapılmış, kalıp sözler anlam ve yapı bakımından sınıflandırılmış ve derlenen örneklerden kalıp sözler sözlüğü oluşturulmuştur.

This thesis covers the findings and results about the characteristics of the words which are written in Kazakh in terms of structure, meaning and function. Some parts of the Kazakh lexicon constitute language associations that are ready for use during verbal communication. The discourses are a universal feature of all languages. Often, the convergence of words individually involves stereotypical language associations, proverbs, idioms, and phrases that result in the union of a whole or a particular section. The existence of a special scientific field related to idioms and proverbs in Kazakh grammar, the publication of idioms and proverbs, the examination of the phrases, stereotypes of proverbs and the points of formation in all areas of linguistics suggest that the words remain in their shadows. While there are many studies on the idioms and proverbs of these associations, there are few, or even no detailed works on the words of the present Kazakh language. In other Turkish dialects, a comprehensive study on narration about discourses have not been done until this day. For this reason, the stereotyping process, the stereotyping level and the semantic features of the words in the Kazakh language need to be studied separately. For this purpose, discourses used in Kazakh writing and spoken language were compiled, definitions of discourses in various sources were examined and structure, meaning and function features were tried to be determined in order to be able to define and recognize these words. Then, based on these features, a comprehensive definition of the words of the mold was made, the mold words were classified in terms of meaning and structure, and the words and phrases were compiled from the compiled examples.