Türkiye’de ve seçilmiş ülkelerde politik bütçe döngülerinin karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi (1996-2015)

Abstract

Topluma sunulacak kamu mal ve hizmetleri kamu bütçeleri aracılığıyla sunulmaktadır. Bütçeler temel olarak hazırlanma, onaylanma, uygulanma ve değerlendirme-denetim aşamalarından oluşmaktadır. Bütçe aşamaları üzerinde siyasal karar alma sürecinde yer alan aktörler etkili olmaktadır. Şöyle ki söz konusu aktörler bütçelerin bileşimlerini ve büyüklüklerini etkileyebilmektedirler. Bu aktörlerden birisi olan iktidardaki politikacıların seçimleri kazanmak için kamu bütçelerini olağan amaçları dışında kullanmaları bütçe rakamlarında devresel dalgalanmalara yol açmakta, literatürde bu durum politik konjonktür dalgalanmaları teorilerinden biri olan politik bütçe döngüleri teorisi ile açıklanmaktadır. Bu tez çalışmasının ana konusu politik bütçe döngüleri teorisi olmakla birlikte çalışmada teoriye Türkiye ve seçilmiş ülkeler açısından yaklaşılmıştır. Türk siyasi tarihindeki ilk demokratik seçim olarak kabul edilen 1950 yılından sonraki seçim yılları baz alınarak bütçe rakamlarının Türkiye açısından incelendiği kısımda politik bütçe döngülerine çoğunlukla 1951-1999 döneminde rastlandığı görülmüştür. Çalışmanın ampirik kısmında ise Türkiye dahil olmak üzere gelişmiş ve gelişmekte olan toplam 21 ülkeye ait veriler 19962015 dönemi için ekonometrik modeller kurularak incelenmiştir. Bu kısımda ilgili literatürde kullanıldığı üzere dinamik panel veri analizi yöntemlerinden sistem GMM (Genelleştirilmiş Momentler Metodu-Generalized Methods of Moments) yöntemi kullanılmıştır. Yapılan analiz sonuçları politik bütçe döngülerinin daha çok gelişmekte olan ülkelerde görüldüklerini göstermiştir. Analiz sonuçlarında politik bütçe döngülerinin seçim tarihleri, demokratikleşme düzeyi ve farklı hükümet sistemlerinden etkilenmedikleri de tespit edilmiştir. Böylece politik bütçe döngülerinin incelenen diğer unsurlardan ziyade ülkelerin gelişmişlik düzeylerine bağlı olarak ortaya çıktıkları sonucuna varılmıştır.

Public goods and services which offered to the public are provided through public budgets. The budgets basically consist of preparation, approval, implementation and evaluation-audit phases. The actors involved in the political decision-making process on the budget stages are influential. Namely the actors can influence the composition and size of the budget. One of these actors, the ruling politicians use the public budget outside of their usual aims to win elections cause cyclical fluctuations in the budget figures which is explained in the literature by the theory of political budget cycles that one of the theories of political conjuncture fluctuations. The main topic of this thesis is the theory of political budget cycles, and has been approached to the theoryfrom the perspective of Turkey and selected countries. The budgetary figures were examined for Turkey based on the election years after 1950, which is considered as the first democratic election in Turkish political history and were seen political budget cycles mostly in 1951-1999 period. In the empirical part of the study, data on 21 developed and developing countries including Turkey were examined by establishing econometric models for the period 1996-2015. In this section, the system GMM (Generalized Methods of Moments) method is used as the dynamic panel data analysis methods as used in the related literature. The results of the analysis showed that the political budget cycles were mostly seen in developing countries. The results of the analysis also show that political budget cycles are not affected by election dates, level of democracy and different government systems. Thus, concluded that the political budget cycles emerge depending on the development levels of the countries as against other examined elements.