Tanzimat döneminde Osmanlı kentlerinde kent meydanı ve millet bahçeleri

Abstract

Bu çalışmada, klasik dönemdeki Osmanlı bahçelerinin ve mesire yerlerinin kamusal alanlar olarak taşıdığı nitelik ve sosyal yaşamda üstlendiği işlevler incelenmiştir. Tanzimat öncesi dönemin kamusal mekânları olan cami, kahvehane gibi kamu yapıları değerlendirilmiştir. Osmanlı?da “kamusal alan” kavramının Osmanlı kent yaşamında nasıl algılandığına ve kent meydanlarının kamusal alanlar olarak önemine ve işlevlerine değinilmiştir. XIX. yüzyılda Tanzimat ile birlikte Avrupa modeli meydanların ve bahçelerin İstanbul?daki uygulamaları, bu mekânlarda ortaya çıkan yeni yaşam pratikleri ve kent yaşamına taşıdığı değişim ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tanzimat dönemiyle birlikte Osmanlı kent kültüründe, yeni bir kamusal mekân olan millet bahçeleri ortaya çıkmıştır. Bu bahçeler, ilk olarak başkent İstanbul?da halka hizmet vermeye başlamıştır. Daha sonra taşrada bulunan birçok Osmanlı kentinde de görülmüş, zamanla sayıları artmıştır. Bu bahçelerden Taksim Millet Bahçesi ile Tepebaşı Millet Bahçesi, Avrupai yaşam tarzının Osmanlı gündelik hayatında daha görünür hale gelmesini sağlayan ilk millet bahçeleridir. Avrupa kültürüne ait sosyal eğlence anlayışını, geleneksel Osmanlı eğlence anlayışıyla kaynaştıran millet bahçelerinde çok sayıda sosyal faaliyet gerçekleşmiştir. Düzenlenen etkinlikler arasında tiyatro oyunları, balolar, konserler, mitingler ve ziyafetler yer almaktadır. Millet bahçelerinin bir genel özelliği de içerisinde yazlık-kışlık tiyatro binası, gazino, kafeterya gibi birden fazla mekânı da içinde barındırmasıdır. Bu durum millet bahçelerinin, birden çok işleve sahip olduğunu ve gündelik hayatta insanların çok sayıda amacına hizmet verdiğini göstermektedir.

In this study, the functions of Ottoman gardens and recreation areas in the classical period as public spaces and their functions in social life were examined. Public buildings such as mosques, coffee houses which were public spaces of the pre-Tanzimat era were evaluated. How the concept of public space was perceived in Ottoman urban life in the Ottoman Empire and the importance and function of urban squares as public spaces were explained. The practices of the nineteenth century European model squares and gardens in Istanbul with the Tanzimat, the new life practices that emerged in these places and the change that they brought to urban life were tried to be revealed. In the Ottoman urban culture with the Tanzimat period, the urban gardens as a new public space emerged. These gardens began to serve the public first in Istanbul, the capital of Ottoman Empire. Later, it was seen in many Ottoman cities located in rural areas and their numbers increased in time. Taksim Urban Gardens and Tepeba?ı Urban Gardens were among the first gardens that made the European lifestyle more visible in the Ottoman daily life. There were many social activities in the urban gardens, which blend the social entertainment concept of European culture with the traditional Ottoman entertainment concept. Activities included theatre plays, balls, concerts, demonstrations and feasts. A common feature of the urban gardens was to include more than one place such as the summer-winter theatre building, casino, cafeteria. This situation shows that urban gardens have multiple functions and serve many purposes of people in daily life.