Tasarruflar ile dış borçlar arasındaki ilişkinin ampirik analizi: Türkiye örneği

Abstract

Toplumların organize olmuş halini ifade eden devlet yapılanmalarına son birkaç yüzyıl içinde eskiye kıyasla çok daha fazla sorumluluk yüklenmektedir. Devletler tarafından üstlenilen her yeni hizmet ek kamu geliri ihtiyacını da beraberinde getirmektedir. Çeşitli sorumluluk alanlarının eklenmesiyle artan kamu harcaması miktarının olağan kamu gelirleri ile finansmanı her zaman mümkün olmayabilmektedir. Kamu hizmetlerinin devamlılığının gerekliliği, giderlerin gelirleri aştığı dönemlerde devletleri borçlanmaya mecbur bırakmaktadır. Dünya tarihi boyunca yaşanan bir dizi olağanüstü durumlar, krizler, savaşlar ve hatalı politik kararlar ülkelerin geçmişten günümüze borçluluk seviyelerini arttıran nedenler olmuştur. Devletler artan kamu harcamalarını vergilerle finanse etme imkanına sahip olsalar da, yeni vergisel düzenlemeler yapmak ya da var olan vergilerde artış gerçekleştirmek toplum içinde bir memnuniyetsizliğe neden olabilmektedir. Bu nedenle, hükümetler açısından kamu açığını finanse etmenin alternatif yollarından birisi borçlanma olmaktadır. Devletlerin borçlanma sebepleri her ne olursa olsun, borçlanma amacıyla yönelecekleri kaynak ulusal veya uluslararası tasarruflar olacaktır. Tasarruflar ile borçlar arasında var olan bu organik bağ, bu çalışmanın temel hareket noktasını oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı, ülkemizin dış borçlanmaya olan gereksinimi ile tasarruf ve tasarrufu etkileyen bir dizi değişken arasındaki kısa ve uzun dönemli ilişkinin varlığını tespit edebilmektir. Çalışmada kullanılan ekonometrik model yardımıyla 1980-2016 yıllarını kapsayan verilerle gerçekleştirilen analiz sonucunda, tasarruflar ile dış borçlar arasında negatif bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Bir başka ifade ile, tasarruflarda yaşanan %1’lik bir artışın dış borçları uzun dönemde %1,4 azalttığı bulgusuna ulaşılmıştır. Analiz neticesinde ulaşılan diğer bir sonuca göre de, ekonomik büyümedeki %1’lik artış dış borçları uzun dönemde %1,6 azaltmaktadır. Elde edilen diğer ampirik bulgular arasında enflasyon, kamu gelirleri ve yaşa bağımlı nüfusta yaşanacak %1’lik artışların uzun dönemde dış borcu sırasıyla %0,12, %1,3 ve %1,9 oranında arttırdığı yer almaktadır. Kısa dönemli ilişkinin analizi sonucunda ise, bahse konu değişkenlerden kaynaklanan herhangi bir şokun etkisinin yaklaşık olarak iki buçuk dönemde ortadan kalktığı ve uzun dönemli denge seviyesine geri dönüldüğü görülmüştür. Çalışma sonucunda ulaşılan bulgular beklentilerimiz ile paralellik göstermiştir.

In the last few centuries, much more responsibility has been placed on the state structures, which represent the organized state of the societies. Every new service undertaken by countries brings with it additional public revenue needs. With the inclusion of various areas of responsibility, it is not always possible to finance the increasing amount of public expenditure with ordinary public revenues. The necessity of the continuity of public services obliges countries to borrow at times when the costs of revenues are high. A series of extraordinary situations, crises, wars and erratic political decisions throughout the history of the world have been the reasons for countries to increase levels of indebtedness from past to present. Although countries have the ability to finance rising public expenditures with taxation, making new tax regulations or increasing existing taxes can cause dissatisfaction within the community. For this reason, borrowing is one of the alternative ways of financing the public deficit in terms of governments. Whatever the reasons for the borrowing of countries, the source that they will wend their ways to is national or international savings. This organic connection between savings and debts constitutes the basic movement point of this study. The aim of the study is to identify the short- and long-term relationship between the need for external borrowing of our country and savings and a number of variables affecting savings. With the help of the econometric model used in the study, it is seen that there is a negative relation between savings and external debt as a result of the analysis carried out for the years 1980-2016. In other words, a 1% increase in saving means that external debt is reduced by 1.4% in the long run. As a result of the analysis, according to another result, 1% increase in economic growth reduces external debts 1.6% in the long run. Other empirical results show that the 1% increase in inflation, public revenues and age-dependent population increases by 0.12%, 1.3% and 1.9%, respectively in the long term. As a result of the analysis of the short-term relationship, it has been seen that any shock effect resulting from the mentioned variables has been eliminated around two-and-a-half period of time and returned to the long-run equilibrium level. The findings of the study were in parallel with our expectation.