Süveyş Kanalı: Açılışı ve Osmanlı Devleti'ne etkisi 1854-1882

Abstract

Bu araştırma Süveyş Kanalı'nın nasıl yapıldığını ve Osmanlı Devleti'ne hem yapım aşamasında hem de açılıştan sonra ne tür bir etki yaptığını anlamak için yapılmıştır. Süveyş Kanalı dünyada insan eliyle yapılan en önemli suyollarından biridir. Mısır'da inşa edilen bu suyolunun geçmişinin ve yarattığı etkinin bilinmesi Türkiye ve dünya için son derece önemlidir. Gerek Doğu Akdeniz'de yer alan önemli ülkelerden biri oluşu ve gerekse de bir dönem Mısır'a hakim olması Türkiye için Süveyş Kanalı'nı önemli yapan unsurlardan sadece birkaçıdır. Araştırmada Firavunlar döneminden beri gelen kanal tartışmaları üzerinde durulmuş ve Ferdinand de Lesseps'e kadar yapılan ve yarım kalan girişimler anlatılmıştır. Bunun yanında bugün kullanımda olan Süveyş Kanalı tasarısı ve buna karşı durmaya çalışan Osmanlı-İngiliz tarafı ile Fransa ve kanalın açılmasını destekleyen devletlerarasındaki çekişme izah edilmiştir. Ayrıca Ferdinand de Lesseps'in İstanbul, Londra, Paris ve Kahire'de kanalın açılması için gerçekleştirdiği yoğun çabaları üzerinde durulmuştur. Kanalın açılmasından sonra Osmanlı-Mısır ilişkileri ve giderek Mısır'da artan yabancı varlığı ile bunun yanında yabancı devletlerin kanaldan beklentileri anlatılmıştır. Yine Süveyş Kanalı'nın ve Mısır'ın Avrupa devletleri arasındaki siyasete ne şekilde konu olduğu da bu araştırmada yer almıştır. Bunun yanında kanalın uluslararası siyasi ve ticari önemi ortaya konmuştur. Kanalın genelde Osmanlı Devleti'ne ve özel olarak Mısır'a yapmış olduğu etki değişik yönlerden incelenmiştir. İdari, ticari, soysal ve askeri yönlerden kanal hem bölgeyi hem de tüm Osmanlı coğrafyasını etkilemiştir. Ayrıca Mısır'daki milli uyanış, giderek artan İngiliz varlığı ve ardından İngilizlerin Mısır'ı ele geçirmeleri anlatılmıştır.

This study aims to find out how the Suez Canal was built and it affected Ottoman Empire in both construction phase and post-construction phase. Suez Canal is one of the waterlines in the world. Moreover, it is the first one which was built up by just man force. It is so important for Turkey to how the affect and the past of this waterline in Egypt which was on Ottoman land. It is some of the important elements for Turkey, located in East Mediterranean and governing Egypt, which makes Suez Canal crucial for Ottoman Empire. In the current thesis, it was focused on the old canals in Egypt. The enterpires which were completed and uncompleted untill Ferdinand de Lesseps. In the first part, the arguments about the opening of the Suez Canal, the reaction of Ottoman-English side to opening of the Suez Canal and France?s insistence on the opening of the Suez Canal were described. Also, it was concentrated on the intense works of Ferdinand de Lesseps in Istanbul, London, Paris and Cairo for opening of the canal. It was explained in the processing pages of the study that Ottoman-Egypt relations after Suez Canal, increasing foreigner number and the expectations of other countries from the canal. Furthermore, it was claimed in this part how the Suez Canal became a matter of politics among European countries. At the same time, the Suez Canal?s importance for international politics and trade were showed. The other effects of canal to Ottoman Empire in general and to Egypt in specific were discussed. The canal affected both the region and the whole Ottoman Empire in commercial, social, militarist and adminstrative perspectives. Besides, the uprising and increasing of Englishmen in Egypt were showed in this part.