Hezârfen Hüseyin Efendi'nin Tuhfetü'l- Erîbi'n- Nâfia li'r-Rûhânî ve't-Tabîbi (inceleme-metin-dizin)

Abstract

?Tuhfetü'l-Erîbi'n- Nâfia li'r-Rûhânî ve't-Tabîb?, Sultan IV. Mehmet devri tarihçilerinden Hezarfen Hüseyin Efendi tarafından XVII. yüzyılda kaleme alınmış tıbbî bir esedir. Eserin bilinen dokuz nüshası vardır. Bu çalışmada Bosna- Hersek Gazi Hüsrev Kütüphanesi, R.986'da kayıtlı olan nüsha esas alınmış, gerektiğinde diğer nüshalara da başvurulmuştur. Çalışmamız Giriş, Ses Bilgisi, İmlâ (Yazım) Özellikleri, Metin, Dizinler, Tablo ve Sonuç bölümlerinden meydana gelmektedir. Giriş bölümünde Anadolu'da yazılmış Türkçe tıp yazmaları hakkında genel bir bilgi verildikten sonra yazarın hayatı ve eserleri üzerinde durulmuştur. Ses Bilgisi bölümünde eserde meydana gelen ses değişmeleri, Eski Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesi esas alınarak gösterilmiştir. İmlâ (Yazım) Özellikleri bölümünde eserdeki ünlülerin, ünsüzlerin, yardımcı seslerin ve eklerin yazılış özellikleri belirtilmiştir. Metin bölümünde ?Tuhfetü'l-Erîbi'n-Nâfia li'r-Rûhânî ve't-Tabîb?, çeviri yazı alfabesiyle Latin harflerine aktarılmıştır. Dizinler bölümünde genel dizinin haricinde metinde kullanılan çekim eklerinin ve kullanıldığı sözcüklerin görülebileceği Ek Dizini ve sözcüklerin kullanım sıklığının görülebileceği Sıklık Dizini yapılmıştır. Eserin Arap alfabetik düzeniyle sözlük şeklinde yazılmış ikinci bölümünde kırmızı mürekkeple yazılıp madde başı yapılan bitki, bitkisel ürün, hayvan, hayvansal ürün ve madenlerin adlarını açık bir şekilde gösterebilmek için Tablo oluşturulmuştur. Çalışmamızın Sonuç bölümünde ise çalışma sonunda elde edilen sonuçlar belirtilmiştir.

?Tuhfetü?l-Erîbi?n- Nâfia li?r-Rûhânî ve?t-Tabîb?, is a medical book written in XVII. century by Hezarfen Hüseyin Efendi, a historiographer of Sultan IV. Mehmet period. There are nine known copies of the work. In this thesis study, the copy registered at Bosnia-Herzegove Gazi Husrev Library R.986 is considered whereas other copies are also consulted if necessary. This thesis study is composed of Introduction, Phonetic Features, Morphological Features, Text, Index, Table and Conclusion sections. In the Introduction section, author's life and works are focused on after giving an overview of Turkish medical manuscripts written in Anatolia. In the Phonetic Features section, the phonetic changes that occurred in the book is shown on the basis of the Old Turkish and Old Anatolian Turkish. In the Morphological Features section, orthographical properties of sonant, consonant, auxiliary sounds and adjuncts are indicated. In the Text section, ?Tuhfetü?l-Erîbi?n-Nâfia li?r-Rûhânî ve?t-Tabîb? is transfered to Latin alphabet using the transcription alphabet. At the Index section, beyond the general index, an adjunct index from which the suffixes and words using these suffixes can be seen and a frequency index from which the frequency of the usage of the words can be seen is formed. For the second part of the book written in Arabic alphabetical order in the form of a dictionary, Table was created in order to show clearly the names of plants, plant products, animals, animal products and minerals that are made lexical entries written in red ink. In the Conclusion section of the study, the results obtained at the end of the study are indicated.