Vezîr-i A’zamın diplomatik yetkileri

Abstract

Diplomasi; devletlerarası ilişkilerde barışı esas alan askeri ve siyasi duruma göre süreç içinde değişen ilişkiler bütünüdür. Bunun yanı sıra farklı zamanlarda farklı çıkarları yansıtan dış ilişkilerin etkileşim süreci olarak da tanımlanabilir. Osmanlı Devleti’nin diplomasi anlayışı ilk dönemlerde yani XIV. ve XV. yüzyıllarda tek yanlı ve geçici bir nitelik taşırken XVIII. yüzyıla gelindiğinde karşılıklı ve sürekli bir hal almıştır. Osmanlı Devleti’nde diplomasi padişah adına vezîr-i a’zam tarafından elçiler aracılığıyla yürütülmektedir. Çünkü Osmanlı Devleti’nde padişahtan sonra gelen en yetkili kişi vezîr-i a’zamdır. İdarî, askerî, malî, adlî ve diplomatik olmak üzere oldukça geniş yetkileri bulunmaktadır. Vezîr-i a’zamın diplomatik yetkileri arasında elçileri kabul etmek, antlaşmaları ve ahidnâmeleri imzalamak, nâme-i hümâyun olarak adlandırılan mektupları göndermek bulunmaktadır. Çalışmamızın birinci bölümünde; Osmanlı Devleti’nden önce kurulan Türk-İslâm devletlerinde ve sonrasında ise Osmanlı Devleti’nde bulunan vezâret kurumuna konuya temel teşkil etmesi açısından yer verilmiştir. İkinci bölümde tezimizin konusunu oluşturan vezîr-i a’zamın diplomatik yetkilerinin daha iyi anlaşılmasını sağlamak amacıyla Osmanlı Devleti’nin tarihsel ve dönemsel olarak ortaya çıkan koşullar doğrultusunda değişen diplomasi anlayışları ele alınmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde tezimizin esas konusunu oluşturan vezîr-i a’zamın diplomatik yetkileri, yabancı devletler ile diplomatik müzakerelerin hangi yollarla yapıldığına, vezîr-i a’zamın diplomatik yetkilerini nasıl kullandığına değinildiği gibi, vezîr-i a’zamın diplomatik yetkilerini kullanırken kendisine yardımcı olan görevlilerden bahsedilmiştir. Son bölüm olan dördüncü bölümde ise; XVI. ve XVII. yüzyıllarda ön plana çıkmış olan bazı vezîr-i a’zamlardan örnekler verilerek vezîr-i a’zamın diplomatik ilişkilerdeki rolü değişen koşullar doğrultusunda tarihsel ve dönemsel bağlamda gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.

Diplomacy; according to the military and political sitution based on peace in interstate relations, it is the whole of the changing relationship. It can be also defined as the interaction process of external relations that reflect different interests at different times. The diplomatic understanding of the Ottoman Empire in the early periods of the 14th and 15th centuries, while carrying a unilateral and temporary nature in the 18th century has become a mutual and continuous state. In the Ottoman Empire, diplomacy is carried out trough the ambassador by the grand vizier on behalf of the sultan. Because the most authoritative person after the sultan in the Ottoman Empire is the Grand Vizier. He has extensive powers including administrative, military, financial, judicial and diplomatic. Among the diplomatic powers of the Grand Vizier, there are accepting the ambassadors, signing the treaties and conventions, sending the letter etc. In the first part of our study, ın the Turkısh-Islamic states established before the Ottoman Empire and afterwards, the vizier institution in the Ottoman State was given a place to form the basis of the subject. In the second part, in order to provide a better understanding of the diplomatic powers of the Grand Vizier, which is the subject of our thesis, it is tried to deal with the changing understanding of the diplomacy of the Ottoman Empire in line with the historical and periodical conditions. In the third part, the diplomatic powers of the Grand Vizier, which the is main subject of our thesis, how the diplomatic negotiations with foreign states are held, how the Grand Vizier uses diplomatic powers and assistants in using the grand vizier’s diplomatic powers and mentioned. In the last section, the fourth section; XVI. and XVII. the role of the grand vizier in diplomatic relations has been tried to revealed in historical and periodical contextin line with the changing conditions.