Tek parti rejiminde bir sivil toplum kuruluşunun evrimi : İstanbul ve Ankara muallimler birliği

Abstract

Bu çalışmada İstanbul Muallimler Birliği ve Türkiye Muallimler Birliği’nin faaliyetleri incelenmiştir. Bir sivil toplum kuruluşu olarak faaliyete geçen İstanbul Muallimler Birliği güçlü bir kamusal alan inşa etmiştir. 1922-1927 ve 1930-1935 yılları arasında faaliyet gösteren İstanbul Muallimler Birliği sadece meslek mensuplarının menfaatlerini korumamış, aynı zamanda siyasi aktörleri maarif siyasetinde birtakım adımlar atmaya teşvik etmiş ve dönemin şartları içinde siyasetçi sınıfının kontrolüne girmemek için direnmiştir. Meşrutiyet döneminden gelen müzakere ve münakaşa kültürünün etkisiyle İstanbul Muallimler Birliği, özerk hareket kapasitesine hayli önem veren bir cemiyet olmuştur. Merkezi Ankara’da olan Türkiye Muallimler Birliği ise 1925-1927 yılları arasında aktif olan, siyasi elitlerin kontrolündeki bir muallim cemiyetidir. Kuruluşundan itibaren birkaç kez isim değiştiren ve taşradaki birliklerin katılımıyla birlikte Türkiye Muallimler Birliği ismini alan cemiyet, kendisine siyaset alanının dışında bir özerk alan açamamıştır. Cemiyet, tamamiyle siyasi elitlerin kontrolünde kalmıştır. Maarif Vekili’nin aynı zamanda Türkiye Muallimler Birliği Genel Başkanı olması sebebiyle Birlik, özerk hareket etme imkânı bulamamıştır. Bu yönüyle Maarif Vekâleti’nin bir alt birimi görünümündedir. Öyle ki Maarif Vekâleti’nin pek çok uygulamasında yardımcı bir işlev görmüştür. İstanbul Muallimler Birliği maarif sahasında yeni çıkan kanunlardaki eksiklikleri tenkit ederken, Türkiye Muallimler Birliği’nin böyle bir davranışı görülmemiştir. Sonuç olarak Türkiye Muallimler Birliği rejimin monist uygulamalarının görülmeye başladığı dönemde Maarif Vekili tarafından kapatılmıştır. Araştırmayla her iki Muallim Birliği’nin de siyasi irade karşısındaki konumunu açığa çıkartılmıştır.

In this thesis, the activities of Istanbul Teacher’s Union and Turkey Teacher’s Union were analyzed. Istanbul Teacher’s Union which started a nongovernmental organization, helped to built a powerful public sphere. Istanbul Teacher’s Union which was active between 1922-1927 and 1930-1935, did not only protect to colleagues’ interest but also encouraged the political actors to take some steps in the educational policy, resisting being to under the control of political circles in the conditions of the period. With the influence of negotiation and discussion culture derived from the Constituonal period, the Istanbul Teacher’s Union became a society which placed great importance to the capacity of autonomous movement. Being a teachers’ society under the control of political elites, Turkey Teacher’s Union whose headquarters was in Ankara, was active between 1925 and 1927. Having changed its name several times since its inception and adopted the name Turkey Teacher’s Union after the inclusion of provincial societies, this society could not bring about an autonomous position in the non-political area. The society was under the control of political elites from head to toe. Because the Minister of Education was also the head of Turkey Teacher’s Union, the society was unlikely to act autonomously. In this aspect, the society was apparently the subsidiary of Ministry of National Education, as it played an auxliary role in many implementations of the Ministry. While Istanbul Teacher’s Union criticized the deficiencies in the laws in the field of educational, Turkey Teacher’s Union was not observed to be involved in such an act. Consequently, at a time, when the regime began to implement monist policies, Turkey Teacher’s Union was closed down by Minister of Education. This study revealed the position of both teachers’ societies in the face of political will.