Refik Halit Karay'ın Memleket Kikâyeleri'ndeki niteleme sıfatları

Abstract

Bu çalışmada Türk edebiyatının önemli hikâyecilerinden Refik Halit Karay'ın ?Memleket Hikâyeleri? adlı kitabında geçen niteleme sıfatları incelenmiştir. Amacımız, bir yandan R. Halit Karay'ın hikâyelerinde Türkçeyi nasıl kullandığını belirlemek, diğer yandan Türkiye Türkçesinin dilbilgisel özelliklerini belirlemeye katkıda bulunmaktır. Araştırmada incelenen 18 hikâyede toplam 2920 niteleme sıfatı belirlenmiştir. Bu sıfatların özellikleri algısal, kullanımsal ve yapısal olmak üzere üç temel başlık altında incelenmiştir. Algısal incelemede görsel 1838, sezgisel 300, işitsel 188, dokunsal 70, koklama algısına hitap eden 29 ve tatma algısına hitap eden 11 sıfat tespit edilmiştir. Anlam bakımından kullanımsal incelemede niteleme sıfatlarının gerçek anlamda kullanılıp kullanılmadığı belirlenmiştir. Kullanımsal incelemede 2569 gerçek olan, 351 gerçek olmayan kullanım tespit edilmiştir. Yapısal incelemede ise niteleme sıfatlarının basit ve birleşiklikleri ile aldıkları yapım ekleri tespit edilmiştir. Sıfatların 2013'ü basit 477'si birleşik yapıda kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu verilerle ilgili olarak çalışmanın birinci bölümü inceleme kısmından, ikinci bölümü ise değerlendirme kısmından oluşmaktadır. Anahtar Kelimeler: Niteleme sıfatı, tür ve alt-tür, yapı, hikâye, Refik Halit KARAY

In this study, the descriptive adjectives in one of the important storytellers of Turkish literature Refik Halit Karay?s book called ?Country Stories? are exmained. Our aim, on the one hand is to define R. Halit karay?s usage of Turkish in his stories, on the other hand to contribute to the identification of the grammatical features of the Turkish language. In the 18 stories being examined, 2920 descriptive adjectives in total are detected. The features of these descriptive adjectives are examined under three main titles concering the perceptive, pragmatic and structural perspectives. Concerning the perceptive analysis, 1838 visual, 300 intuitional, 188 audial, 70 tactual, 29 related to the sense of smell and 11 gustatory adjectives have been detected. In terms of the pragmatic analysis concerning the meaning, it has been determined whether the adjectives have been used in their real meaning or not. In terms of the pragmatic analysis, 2569 adjectives being used in their real meaning and 351 adjectives not being used in their real meaning have been detected. In respect of the structural analysis, the derivational affixes both the simple and the combined descriptive adjectives acquire are identified. It has been detected that 2013 have been used in the simple structure and 477 in combined stucture. In respect to these data, the firs part of this study is composed of the analysis, the second part of evaluation. Key words: Descriptive adjectives, type and sub-type, structure, story, Refik H. KARAY