Xıx. yüzyılda Denizli Merkez kazasına bağlı köylerin sosyo-ekonomik durumu (temettuat defterlerine göre)

Abstract

Bu çalısma, 1844-1845 (H. 1260-1261) yılında Denizli merkez kazasına baglı bazı yerlesim yerlerinin sosyal ve ekonomik yapısını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalısma, dönemin en önemli kaynaklarından olan ?Temettuat Defterleri?nden faydalanılarak hazırlanmıstır. 1844 yılında Aydın Eyaletine baglı Denizli merkez kazasına ait 28 yerlesim yerinin Temettuat Defteri bulunmaktadır. XIX. yüzyıl ortalarında Denizli merkez köylerinin tarım ve hayvancılıga dayanan ekonomik yapısı dikkat çekmektedir. Ekili tarımda ürün deseni hububat, pamuk, tütün, bostan ve hayvan yemi, dikili tarımda ise bag ve bahçe ortaya koymaktadır. Gelir kaynaklarının % 52'sini tarım, %37'sini meslek, %3'ünü hayvan, %8'ini diger hâsılatlar olusturmaktadır. Yerlesim yerlerinin toplam hâsılatı da 1386472 kurustur. Hâsılatın 201623,75 kurusu, toplam hasılatın %15'i vergi olarak devlete ödenmektedir. Verginin %35,6'sını ösür vergisi, %64,4'ünü ise vergi-yi mahsus olusturmaktadır. Hububat üretiminde bugday %37,4, arpa %30,3 payla ilk sırada yer almaktadır. Darı %16,2 ve hububat grubuna alınan sogan %13,8 paya sahiptir. Susam, melaz ve burçagın üretim payları ise oldukça düsüktür. Temettuat Defteri bulunan Denizli merkez köylerinde yasayan ahalinin sadece tarımsal faaliyetlerden gelir elde ettigi düsünülmemelidir. Yerlesim yerlerinden bazılarında düzlük alanların bulunmayısı ahalinin tarım dısı faaliyetlere yönelmesine neden olmustur. Özellikle Göveçlik, Gerzile, Karcı, Bereketler, Hallaçlar ve Hisar'da dokuma, ticaret, nakliye ve çesitli zanaatların çokça yapıldıgı görülmektedir.

This study aims to explore the social and economical situation of some residential places in Denizli central sub-province in the years1844-1845 (H. 1260-1261). The study is made using ?Temettuat Defterleri? (Tax Recordings) which are the most important sources of that period. In 1844, there had been Tax Recordings of 28 allocation units of Denizli central sub-province of Aydın state. In the middle of 19th century, the economical situation based on agriculture and stock raising in Denizli central villages is striking. The yield patterns produced were grain, cotton, tobacco, melon and animal fodder in cultivated agriculture and vineyard together with horticulture in planted agriculture. Sources of income were composed by % 52 agriculture, %37 entrepreneurship, %3 stock raising and %8 by other incomes. Total revenue of the allocation units were 1386472 kurush. 201623, 75 kurush of the revenue and %15 of the total income were paid to the government as tax. %35,6 of the tax was tithe tax (ösür vergisi) and %64,4 was vergi-yi mahsus. In crop production, wheat by %37, 4 and barley by %30, 3 were in the first place. Maize had % 16, 2 proportions and onion which is considered in cereals? group had %13, 8 in proportion. The production proportions of sesame, melaz (?) and vetch are too low. It shouldn?t be taught that the people living in Denizli central villages which had Temettuat Defteri (Tax Recordings) got the only income from agricultural activities. The absence of plain areas in some allocation unites made people make activities different from agriculture. Weaving, trading, transportation, and various crafts are widely seen especially in Göveçlik, Gerzile, Karcı, Bereketler, Hallaçlar and Hisar.