Danişmend Gazi ve Müseyyeb Gazi Destanları'nda mitoloji ve gerçeklik

Abstract

"Zihinsellik" ve "Gerçeklik" halk yaratması anlatıların altyapısını oluşturan iki temel kavramdır. Anlatıların zihinsellik yapısında yer alan unsurlar, toplumların yüzlerce yıl kurmaca dünyalarında kolektif olarak oluşturdukları ve zaman içerisinde yarattıkları anlatılara ekledikleri unsurlardır. Bu unsurlar toplumun ortak kültürel belleğinde bir takım dönüşümler geçirerek nesilden nesile akışını devam ettirirler. Bu özelliklerinden dolayı da toplumun şimdi ve gelecekte yapacağı deneyimler üzerinde etki sahibidirler. Anlatıların gerçeklik yapısını ise belirli bir zaman ve mekânda meydana gelen reel unsurlar oluşturur. Bu unsurların temelinde kronolojik olarak kanıtlanabilen gerçek kişiler, gerçek mekânlar ve gerçek olaylar dizgesi vardır. Gerçeklik unsurları anlatının tarihi bir temele oturmasını dolayısıyla da anlatının inandırıcılığının artmasını sağlar. Bu çalışmada, Danişmend Gazi ve Müseyyeb Gazi Destanları'nda yer alan mitoloji ve gerçeklik unsurları metin merkezli olarak incelenmiştir. Bu unsurlar incelenirken zihinsel yaratımların özünü teşkil eden mitik algı ve tasarımların ne ölçüde kayıp ve dönüşüm yaşadıkları, gerçeklik unsurlarının ise anlatılara nasıl yansıdıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen veriler analiz edilirken sosyal ve kültürel bağlam dikkate alınmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm'de incelediğimiz destanlar olan Danişmend Gazi ve Müseyyeb Gazi Destanları'nın Türk destan geleneği içerisindeki konumları değerlendirilmiştir. İkinci Bölüm'de Türk mitik algı ve tasarımlarının bu destanlara olan yansımaları çeşitli örnekler eşliğinde incelenmiştir. Üçüncü Bölüm'de ise bu destanlarda yer alan gerçeklik unsurları "kişiler, mekânlar ve olaylar" dizgesi şeklinde sıralanarak değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Danişmend Gazi Destanı, Müseyyeb Gazi Destanı, Mitoloji, Gerçeklik, Değişim ve Dönüşüm.

"Cognitivism" and "Realism" are two fundamental concepts constituting the base of narratives created by the public. The elements which take place in the cognitive structure of narratives are the ones that societies have formed collectively in their fictional worlds for hundreds of years and have added to their narratives in the course of time. These elements continue to be handed down to the next generation by going through several transformations in the common cultural memory of a society. On account of these characteristics, they are influential in society's current and future experiences. On the other hand, the realist pattern of narratives consists of real elements occurring in a particular time and setting. At the heart of these elements lie the system of real persona, real settings, and real events that can be chronologically proven. The realist elements enable narratives to be built on a historical base, and so help to increase the credibility of narratives. This study tries to gain an insight into the mythological and realistic elements in Danişmend Gazi and Müseyyeb Gazi Epics as text-based. While these elements are being analyzed, we tried to identify to what extent mythic perceptions and designs constituting the core of mental creations experienced a sort of loss or transformation, and how the realist elements were reflected in narratives. While the obtained data was being analyzed, socio-cultural context was taken into consideration. The study consists of three chapters. In the first chapter, the position of Danişmend Gazi and Müseyyeb Gazi Epics in Turkish epic tradition is discussed. In the second chapter, the reflections of Turkish mythic perception and designs in these epics at issue are analyzed in company with various examples. In the third chapter, the realist elements in these epics are discussed by ranking them in the system of "persona, settings, and events". Key words: Danişmend Gazi Epic, Müseyyeb Gazi Epic, Mythology, Realism, Change and Transformation.