Abdulvehhâb bin Yusuf'un Müntahab-ı Fi't-Tıbb'ı (Dil incelemesi-Metin-Dizin)

Abstract

Türk dilinin söz varlığını, yapı ve işleyişini ortaya koymak , ?sağlam metinlere dayalı? karşılaştırmalı gramerinin meydana getirilmesine katkıda bulunmak amacıyla hazırladığımız Abdulvehhâb bin Yusuf'un Müntahab-ı Fi't-Tıbb'ı , Eski Anadolu Türkçesi devresinde yazılmış az sayıdaki tıp eserinden birisidir. Çelebi Mehmed'e ithaf edilen eser , muhtemelen Osmanlı sarayına sunulan ilk Türkçe tıp kitabıdır. Genel tıp konusunu ve koruyucu hekimlik bilgilerini içeren Müntahab-ı Fi't-Tıb 15. yüzyıl Anadolu Türkçesi'nin dil özelliklerini yansıtan müellif nüshası bir eserdir. Üç bölüm halinde incelediğimiz Müntahab-ı Fi't-Tıbb'ın birinci bölümünde devrin imlâ geleneğine bağlı kalınarak imlâ özellikleri , ses ve söyleyiş özellikleri , yapı ve cümle bilgisi üzerinde durulmuş , ikinci bölümde yaygın ve genel transkripsiyon işaretleri kullanılarak transkribe edilmiş metin ortaya konmuş , üçüncü bölümde metinde geçen kelimeler gramatikal özellikleri de göz önünde bulundurularak sıralandıktan sonra kelimelerin sözlük anlamları verilmiş , ayrıca çalışmanın sonunda eserin söz varlığı incelenerek eserle ilgili genel değerlendirme yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda , Türk dili ve Türk tıp tarihi açısından önemli olan bu eserin henüz ilim âleminde yeterince tanınmadığı dolayısıyla hak ettiği değere ulaşamadığı görülmüştür. Çalışma , o devir Anadolu'sunda ilmî eserlerin Türkçe olarak yazılmaya başladığını gösterdiği gibi , Abdulvehhâb bin Yusuf'un da yabancı terimleri Türkçeleştirmek veya Türkçe terimler oluşturmak suretiyle Türk tıp terminolojisinin temelerini attığı düşüncesini doğurmuştur. Ayrıca bu çalışma ile Eski Anadolu Türkçesi devresine ait tıp metinleri üzerindeki çalışmaların yeterli olmadığı ve daha sonra yapılacak çalışmalarda dil ve tıp uzmanlarının ortak hareket etmesi gerektiği kanaat olarak ortaya konmuştur.

Müntahab-ı Fi?t Tıb that Abdulvehhâb bin Yusuf wrote is one of the written works about medicine which is very few numbers and is written in the old Anatolia term.We use this book because we find out the word richness , the building and function of the Turkish lanquaqe.This book is the first Turkish medical manuscripts which has beeen offered to Çelebi Mehmed and Ottoman palace . İt is an autograph book of reference work which involves the general medicine matter and preventive physician informations and which reflects the lanquque charecters of the XVth century Anatolia Türkish.At the first chapter of This book that we investigate by being three chapters. That autograph features, phonetic and conversation features,building and syntax were usedby depending on the autograph custom of that time,have been looked intoAt the second chapter , the transcribed text has happened by using the signs of transcrip?tion which are widespared and common.At third chapter , after the words in the text arrange in order according to theirgrammer feature, the words have been given the meaningsof the dictionary.As vell , the general evaluation has been made by bing concernedwith the work in this studying.At the endstudying, we have learned that this book very important for Türkish medicine history. But this book hasn?t been knovn sufficiently inscience world yet. The studing has shown that a conscious Türkish movement begins.By chaging foreign terms to Türkish and by making new Türkish terms we think that Abdulvehhâb bin Yusuf has laid of foundation of Türkish medicine terminology. Besides , The studing has shovn that on the old Anatolia Türkish medicine texts arren?t sufficient. Lanquage and medicine experts need study together at the studings which will make later.