Anayasal iktisat teorisi kapsamında mali kurallar

Abstract

Keynesyen düşüncenin genişlemeci ve müdahaleci devlet yaklaşımına karşı James Buchanan'ın öncülüğünde Kamu Tercihi Teorisi ve bu teoriden türetilen Anayasal İktisat Teorisi geliştirilmiştir. Devletin ekonomideki payı arttıkça ekonomik ve siyasal yozlaşmaların da arttığını savunan bu teorinin temel amacı; devletin ve siyasal iktidarın yetkilerinin sınırlandırılması, bireylerin hak ve özgürlüklerinin korunması ile para ve maliye politikalarının belli bir kurala dayandırılmasıdır. Anayasal İktisat Teorisi'nin kurala dayalı maliye politikaları kapsamında oluşturulan mali kurallar, bütçe dengesi, borç stoku, harcama ve vergileme gibi göstergelere yasal veya anayasal sınırlamalar getirmektedir. Günümüzde, gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülkede, mali disiplin ve mali sürdürülebilirliğin sağlanması amacıyla mali kural uygulamaları bulunmaktadır. Türkiye'de ise mali kurallar, 2000 yılından sonra yaygınlık kazanmıştır. IMF ile yapılan stand-by anlaşmaları, diğer yasal ve yapısal düzenlemeler ile mali kural benzeri uygulamalar oluşturulmuştur. Bu çalışmada, Anayasal İktisat Teorisi ve bu teori kapsamında oluşturulan mali kurallar incelenerek, mali kuralların dünya ve Türkiye'deki uygulamalarının mali disiplin ve mali sürdürülebilirliğin sağlanması noktasındaki etkilerine değinilmiştir. Anahtar Kelimeler: Anayasal İktisat Teorisi, Mali Kurallar, Kurala Dayalı Maliye Politikası, Mali Disiplin, Mali Sürdürülebilirlik.

Against the expansionary and interventionalist government approach of Keynesian opinions, Public Choice Theory and Constitutional Economics Theory, which was derived from this theory, have been developed under the leadership of James Buchanan. The fundamental objective of this theory, which claims that, as the share of the government in the economy increases, the economic and political corruptions would increase too, is to limit the authorities of the government and of the political power, to protect the rights and freedom of the individuals, as well as to bind monetary and financial policies to a certain rule. Constitutional Economics Theory require legal or constitutional restrictions on the indicators such as financial rules, budget balance, debt stock, expenditure and taxation which are created under the scope of rule-based finance policies. Nowadays, many developed and developing countries have financial rule applications in order to ensure financial discipline and financial sustainability. In Turkey, financial rules have gained wide currency after 2000. Applications similar to financial rules have been created by means of the stand-by agreements concluded with IMF and other legal and structural regulations. In this study, Constitutional Economics Theory and financial rules that are created under the scope of this theory were examined and the impact of the applications of the financial rules in the world and in Turkey in terms of ensuring financial discipline and financial sustainability was handled. Key Words: Constitutional Economics Theory, Financial Rules, Rule-Based Finance Policy, Financial Discipline, Financial Sustainability.