Türkiye'deki finansal piyasalar ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın finansal piyasalar üzerindeki etkinliği

Abstract

Cumhuriyetin kurulusundan 1980'li yıllara kadar oldukça pasif bir yapıda bulunan Türk mali kesimi, 1980 sonrasında alınan siyasi kararlar ve uygulanan ekonomik programlar sayesinde gelismeye baslamıstır. Bu süreçte, 1986 yılında Bankalar arası Para Piyasası, 1987'de Açık Piyasa ve 1988'de Döviz ve Efektif Piyasalarının faaliyete geçmesi ile finansal piyasalarda canlanma görülmüs, 2002 yılında yapılan düzenlemeler ile derinliginin saglanması yönünde önemli adımlar atılmıs ve günümüze kadar gelen yogun bir gelisme sürecine girilmistir. 2001 yılına kadar 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Kanunu geregince uygulayacagı para politikalarında hükümetin kararlarına dogrudan bagımlı kalan TCMB, finansal piyasalarda etkin rol oynayamamıstır. 2001 yılı Nisan ayında 1211 sayılı Kanunda reform niteliginde degisiklikler öngören 4651 sayılı Kanun yürürlüge girmistir. Banka, ancak bu tarihten sonra temel amacı olan ?fiyat istikrarını korumak? çerçevesinde para politikası araçlarını serbestçe belirleyerek piyasalara yön verebilmistir. Para politikasının uygulanmasında Türkiye'de tek otorite olan Merkez Bankası'nın finansal piyasalar üzerindeki etkinliginin izlenebilecegi en iyi kaynak ise TCMB Bilançosu olarak kabul edilmektedir. Bu çerçevede, tezin ilk bölümlerinde Türkiye'deki finansal piyasalar genel hatlarıyla açıklanarak, TCMB'nin bu piyasalar üzerinde etkinlik saglayarak ekonomik dengeleri korumak için uyguladıgı para politikasının Merkez Bankası bilançosundan izlenebilmesi için gerekli olan bilgiler verilmistir. Tez, T.C. Merkez Bankası'nın finansal piyasalardaki etkinligini saglayan temel araç olan para politikası uygulamalarının 2001 yılından günümüze kadar olan süreçte TCMB bilançosundan analizi yapılmak suretiyle tamamlanmıstır.

Turkish financial markets, which had a passive structure untill 1980?s, started to develop thanks to political decisions and economic programs that were carried out at 1980?s. At this period, Interbank Money Market, Open Market and Foreign Exchange Markets were constructed respectively in 1986, 1987 and 1988 and the financial markets become therefore more active in the economy. In 2002 some very important steps were taken in improving the depth of the financial markets and markets were drived to an intensive improvement process till today. Central Bank of Turkish Republic (CBRT) was acting dependent on the decisions of the government till 2001 according to the CBRT Law No: 1211. Therefore, the Bank could not play an active role in the financial markets till 2001. In April 2001, Law no:4651 which made reformist changes in the Law no:1211 came into force and CBRT started to give direction to the markets by determining the monetary policy instruments independently in respect of its primary goal ?price stability?. The CBRT Balance Sheet is accepted as the best source for following the activity of the CBRT in the financial markets, which is the only authority that was assigned the task of carrying out the monetary policy in Turkey. In this respect, the financial markets in Turkey are explained with their general properties in the first chapters of the thesis. Afterwards, the theme about how the monetary policy can be observed from the CBRT balance sheet is studied thoroughly. Thesis is finished with the analysis of the monetary policy which is the main instrument of CBRT for providing activity in the financial markets. This analysis comprises the year 2001 and on.