Hellenistik Dönem mezar stellerindeki Hermes ve Herakles hermeleri

Abstract

Bu çalışmada, Hellenistik Dönem'e ait mezar stellerindeki Hermes ve Herakles Hermeleri incelenmiştir. 43 adet mezar stelinin irdelendiği çalışmada öncelikle Hermelerin menşesi konusuna değinilmiş ve antik kaynaklar, arkeolojik bulgular ışığında bu Hermelerin ilk kez İ.Ö. 6. yy.'da Hipparkhos tarafından yaptırıldığı tespit edilmiştir. İkinci bölümde, Hermes ve Herakles'in spor ve kitonik ilişkisi üzerinde durulmuştur. Her iki tanrı da özellikle İ.Ö. 4. yy.'dan itibaren sporcuların koruyucu tanrısı olarak benimsenmeye başlanmış ve buna bağlı olarak da gymnasion ve palaestra gibi kamusal alanlar Hermelerle süslenmiştir. Hermes, Herakles'ten daha yönlü kişiliğe sahip olması sebebiyle, Hermeleri, daha zengin kullanım alanlarına sahip olmuştur. Kapı önlerine, agoralara, tapınaklara ve yol kavşaklarına Hermes Hermeleri dikilmiştir. Herakles Hermeleri ise genellikle palaestra, gymnasion ve az sayıda mezar steli üzerinde betimlenmiştir. Üçüncü bölümde, mezar stelleri üzerinde tipoloji oluşturulmaya çalışılmış ve bunun sonucunda da 7 farklı tip belirlenmiştir. Stellerin tarihlenmesine ilişkin olarak da genellikle farklı bölgelerdeki örneklerle karşılaştırma yapılmış ve bu şekilde de stellerin doğru tarihlendirilmesi amaçlanmıştır. İncelenen 43 adet mezar stelinin en erkeni İ.Ö. 3. yy.'a en geçi ise İ.Ö. 1. yy. sonuna ait olduğu tespit edilmiştir. Son bölümde, mezar stellerindeki kompozisyonun ikonografik açıdan değerlendirilmesi yapılmıştır. Hermelerin mezar sahibiyle ilişkisi üzerinde durulmuş ve buna bağlı olarak bu Hermelerin sahnede neden kullanılmış olabileceğine yönelik yorum ve önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Herme, Hermes, Herakles, Mezar steli, Gymnasion, Palaestra.

In this study, Herms of Heracles and Hermes on grave steles from the Hellenistic Period have been examined. First of all, the subject on the origin of Herms was addressed in this study by examining 43 grave stele and in the light of the archaeological findings and ancient sources it was found out that those Herms were set up for the first time by Hipparchus in the sixth century BCE. The second part is focused on the relationship of Hermes and Heracles in terms of sport and kitonik. Both gods began to be adopted as the protective god of athletes especially from the fourth century BCE and consequently, public spaces like gymnasion and palaestra were adorned with Herms. As Hermes had a more versatile personality than Heracles, Herms of him had much richer areas of usage. Herms of Hermes were erected on front doors, agora, temples and at crossroads. The Herms of Heracles usually were described on palaestra, gymnasion and on grave stele in a small number. In the third part, it was attempted to define typology on the grave stele and as a result, seven different types identified. Regarding to stelae date, a comparison was made generally with samples in different regions and in this way it was also intended the stele to be dated correctly. It was found out that the earliest of the examined 43 grave stele belongs to the third century BCE and the latest belongs to end of the first century BCE. In the last part, the composition of the grave steles were assessed in terms of iconography It was focused on the relationship of Herms with the owner of tomb and consequently comments and suggestions were submitted about why Herms had been employed on the stage. Keywords: Herm, Hermes, Heracles, Grave stelai, Gymnasion, Palaestra.