Türkiye’de askeri darbelerin ve darbe girişimlerinin bürokrasi üzerine etkileri (1909-1980)

Abstract

Bu tezde 1909 yılından 1980 yılına kadar yaşanan askeri darbeler ve darbe girişimleri incelenmiştir. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi ayrı ayrı ele alınarak orta noktalar ve farklılıklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Dünyada modernleşmeyle beraber merkezileşme ve bürokratikleşme artmıştır. Geç modernleşen ülkelerde de Batı ülkelerine ulaşma kaygısıyla modernleşmenin hızlandırılmaya çalışıldığı belirtilmiştir. Bu durum neticesinde kendini modernleştirici olarak gören askerisivil bürokratik elitin darbelere ya da darbe girişimlerine yol açtığı ifade edilmiştir. Darbecilerin bürokrasi eliyle kurdukları sistemi kalıcı hâle getirmeye çalıştıkları ispatlanmaya çalışılmıştır. Bu yüzden bürokrasi, askeri darbelerden ya da darbe girişimlerinden en çok etkilenen kurumlar arasındadır. 31 Mart vakasıyla bir isyan çıkmış ve bu isyan, Hareket Ordusunun İstanbul’a girerek yönetimi ele almasına ve padişahın görevinden alınarak devlette köklü değişikliklerin yaşanmasına yol açmıştır. Bu değişim 1912 Bâb-ı Âli Baskınıyla devam etmiştir. Cumhuriyet döneminde de kendini modernleştirici olarak gören askeri-sivil bürokratik elit, kendisi dışındaki modernleşme kuramlarını dışlamış ve askeri müdahaleden geri kalmamıştır. 27 Mayıs ve 12 Mart müdahaleleri bu durumun en net örnekleridir. Bu amaçlar için yola çıkıp başarısız olan darbe girişimleri de vardır. 1962-1963 Talat Aydemir ayaklanmaları ve Yön ve Devrim Hareketi denilen 9 Mart cuntası birer girişim olarak kalmıştır. 12 Eylül 1980’de Org. Kenan Evren ve Milli Güvenlik Konseyi askeri darbe sonucunda ülke yönetimini ele almış ve bürokraside köklü değişikliklere neden olmuştur. Çalışmada askeri darbelerin kurumsal etkileri, ihraçlar ve yeni memur alımlarıyla beraber kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır.

In this thesis, military coups and coup attempts experienced until 1980 from 1909 were researched. By scrutinized the Ottoman and Republic Period, common points and differences have been tried to be identified. In the world, as well as modernization, centralization and bureaucratization have increased. In late modernizing countries, it is remarked to be tried to be gained speed to modernization with anxiety of keeping up with the western countries as well. As a result of this situation, it is stated that military-civilian bureaucratic elite which seen as modernizing itself has given rise to coups and coup attempts. It has been tried to be testified trying to make the system which the coups have established via bureaucracy permanent. Therefore, bureaucracy is among the most affected foundations from coups or coup attempts. Via 31 March Case, a rebellion broke out and this rebellion gave rise to be lived the radical changes on the state by being deposed of the Sultan and to seizing the power of Movement Army by breaking into Istanbul. This changeover proceeded with raid on the Sublime Porte in 1912. In the Republic period, military-civilian bureaucratic elite which seen as modernizing itself has deported the modernization theories apart from itself and hasn’t abstained from Military Intervention as well. 27 May and 12 March Interventions are the clearest example for this situation. There are also the unsuccessful coup attempts despite having set off for these purposes. 9 March Junta called 1962-1963 Talat Aydemir riots and Yön-Devrim Movement remained as just an attempt. On 12 Eylül 1980, Org. Kenan Evren and National Security Council have seized the country's leadership and caused the radical change at bureaucracy. In this study, As well as new officer purchases and disemployment from civil service beside corporate impacts, effects of bureaucracy been handed in by coups on state system have been scrutinized.