Ayasuluk tepesi ve aziz Yuhanna Teologos Bazilikası kazılarında devşirme malzeme olarak kullanılan heykeltıraşlık eserler

Abstract

Antik Dönemde Ionia Bölgesi sınırları içinde yer alan Ayasuluk Tepesi ve Aziz Yuhanna Teologos Bazilikası, günümüzde İzmir İli, Selçuk İlçesi sınırları içerisinde yer alır. Arkaik Ephesos ve Artemision, Ayasuluk Tepesi’nin yamaçlarına konumlanmıştır. Ephesos’un, Hellenistik Dönem’ de Bülbül ve Panayır Dağı arasına taşınmasıyla birlikte yerleşim önemini kaybetmeye başlamıştır. Hıristiyanlığın serbest bırakılmasıyla birlikte vasiyeti üzerine tepeye gömülen Apostel ve Evangelist Aziz Yuhanna’nın mezarının üzerine bazilika yapılması ile yerleşim tekrar önem kazanmıştır. Hıristiyanlığın kabulünden sonra mezarın üzerine MS 557 yılındaki bir deprem sonucu yıkılan ilk bazilika inşa edilmiş ve MS 6. yy.’da Jüstinianus Dönemi’nde bu bazilika yenilenmiştir. Bazilikanın etrafını, iç ve dış sur duvarları olarak iki farklı dönemde inşa edilen koruma duvarları çevreler. Tepenin güneyini çevreleyen bu duvarların inşasında yapı malzemesi olarak Ephesos Kenti’nden ve Artemision’dan getirilen devşirme malzemeler kullanılmıştır. Tez konumuza dahil edilen tanrıça ve tanrı heykelleri, bahsi geçen bu sur ve surların çevresinde yapılan kazı ve restorasyon çalışmalarında bulunmuştur. Bu heykeller Aphrodite, Artemis Ephesia, Kybele, Hekate, Zeus, Apollon, Irmak Tanrısı ve Dionysos’a aittir. Tezde katalog çalışmasının yanı sıra tanrıça ve tanrıların kökenleri, heykel sanatında bilinen tipleri ve çalışmaya konu olan heykellerin çıkış noktaları, benzer örnekleri ve ilk kullanım amaçları değerlendirilmiştir.

Ayasuluk Hill and St. John Theologos Church within the boundaries of the Ionia Region in antiquity are now located within the borders of İzmir Province and Selçuk District. Archaic Ephesos and Artemision are located on the slopes of Ayasuluk Hill. With the relocation of Ephesos between Bülbül and Panayir Mountains in the Hellenistic Period, the settlement began to lose its importance. With freedom to worship of Christianity, the settlement became more important once the church was built over the tomb of Apostel and Evangelist Saint John who wished buried on the hill. The first church that was destroyed by an earthquake in AD 557 after the acceptance of Christianity was built and renewed in the 6th century AD - Justinian period. Inner and outer fortification walls that was built in two different periods, surrounds around The Church. The fortification walls part of surrounding the south of the hill constructed by spolia materials which was brought from Ephesus and Artemision. The deities sculptures included in the thesis were found in during excavation and restoration work on the fortified walls and near. These sculptures are Aphrodite, Artemis Ephesia, Kybele, Hekate, Zeus, Apollo, God of River and Dionysos. In addition to the thesis catalog work, the origins of the goddess and gods, the types known in sculpture art and the points of origin the sculptures subject to the study, similar examples of sculptures and intended use of creating these sculptures were evaluated.