Kitab-ı Dede Korkut'ta hayvan ve bitki adları

Abstract

Dede Korkut Hikâyeleri, Türk toplumunun ruhunu yansıtan değerli eserlerden biridir. İçerisinde edebî değerin yanında tarihsel, kültürel, coğrafi, iktisadî vb. birçok unsuru barındırmaktadır. Eser, Oğuzların kültürel olgularını günümüze taşımaktadır. Türk Dili ve Edebiyatı alanında yapılan bilimsel çalışmaların çoğunda bu hikâyeler yol gösterici olmuştur. Dede Korkut Kitabı’nda hayvan ve bitki adları gibi birçok kavram adıyla karşılaşılmaktadır. Bu tezde, hayvan ve bitki adlarının ele alınması Türk toplumunun hayvan ve bitkileri nasıl adlandırıp ele aldıklarını gösterecektir. Kelimelerin o dönemden günümüze ses bakımından değişikliğe uğradığını fakat anlam bakımından değişmeden geldiklerini ortaya koyacaktır. Çalışmamızda Muharrem Ergin’in Türk Dil Kurumu Yayınları arasından çıkarılıp 1994 yılında yayımlanan “Dede Korkut Kitabı I - II” adlı çalışmayı esas aldık. Kitapta Dede Korkut Hikâyeleri’nin transkripsiyonlu metni yer almaktadır. Hayvan ve bitki adları bu metin üzerinden tespit edilmiştir. Tezimizin giriş bölümünde Dede Korkut Hikâyeleri ile ilgili bilgiler verilip, izlenilen yol ve yönteme değinilmiştir. Birinci bölümde, hayvan adlarına yer verilmiştir. Hayvanlarla ilgili bilgilerden sonra hikâyelerde geçen hayvan adları ele alınmıştır. Aynı durum ikinci bölümde yer alan bitki adları için de yapılmıştır. Tüm bu sözcüklerin anlamlarına, kökenlerine, yapılarına yer verilmiştir. Hikâyelerde yer alan hayvan ve bitki adları cümleler hâlinde verilip incelenmiştir. Sonuç bölümününde ise tek tek ele alınan adlara yönelik niteliksel ve sayısal verilere yer verilmiştir. Böylece hikâyelerde yer alan hayvan ve bitkilerden ön planda olanlar tespit edilmiştir. Hayvan ve bitki adlarının genel dağılımı ve oranları tablolar ile gösterilmiştir.

Dede Korkut Stories are one of the valuable works that reflect the spirit of Turkish society. In addition to literary value, it contains many elements such as historical, cultural, geographical, economic etc. The study carries the cultural phenomena of the Oghuz Turks to the present day. In most of the scientific studies in the field of Turkish Language and Literature, these stories have been guiding. In the Book of Dede Korkut, many names such as animal and plant names are encountered. In this thesis, the handling of animal and plant names will show how Turkish society called animals and plants. It will reveal that the words have changed in terms of sound from that period to the present but that they have remained unchanged in terms of meaning. The study is based on the work of "The Book of Dede Korkut I-II" which was published in 1994 after taken from among the publications of Turkish Language Institution belonging to Muharrem Ergin. The book contains the transcribed text of Dede Korkut Stories. Animal and plant names have been identified through this text. In the introduction section of this thesis, information about Dede Korkut Stories is given and the path and method followed are addressed. In the first chapter, animal names are given. After giving information about animals, the names of the animals in the stories are discussed. The same was done for plant names in the second section. The meanings, origins and structures of all these words are included. Animal and plant names in the stories are given in sentences. In the conclusion part, qualitative and numerical data are given for the names taken individually. Thus, the animals and plants in the foreground were identified. The general distribution and proportions of animal and plant names are shown in tables.