Mekânsal yer çekimi modelleri ile OECD ülkelerinde dış ticaret ilişkisinin analizi

Abstract

Dış ticaret kavramı ekonomide kalkınmanın tamamlayıcı unsurlarından biri haline gelmiştir. Bu bağlamda ülkeler ekonomik anlamda sürdürülebilirliğini ve gelişimini devam ettirebilmesi için dış ticarete verdikleri önemi gittikçe arttırmışlardır. Yer çekimi modeli ülkeler arasındaki ticaretin açıklanmasında yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bu çalışmada Türkiye ile OECD ülkeleri arasındaki ticaret ilişkisi mekânsal yer çekimi modeli kullanılarak incelenmiştir. Analiz 1993-2017 dönemi için gerçekleştirilmiştir. Mekânsal çekim modeli, dış ticaretin her yönünün görülebilmesi için Türkiye’nin OECD ülkeleri ile yaptığı ithalat, ihracat ve toplam ticareti (İthalat + İhracat) üzerine ayrı ayrı uygulanmıştır. Bağımsız değişken olarak; gayri safi yurtiçi hasıla (GDP), nüfus (POP), döviz kuru (EXCH), mesafe (DIST) ve ülkelerin aynı denize kıyılarının olma durumu (SEA) değişkenleri kullanılmıştır. Son zamanlarda uluslararası literatürde çeşitli çalışmalar dış ticaretin incelenmesinde mekânsal etkinin dikkate alınmasının önemini göstermiştir. Bu çalışmada uluslararası ticaretteki mekân etkisi panel veri kapsamında mekânsal ekonometrik yöntemler kullanılarak dikkate alınmıştır. Panel veri için uygulanan mekânsal bağımlılık test sonuçlarına göre, Türkiye’nin OECD ülkeleri ile olan ithalat ve toplam ticaretinde mekân etkisinin olduğuna karar verilmiştir. Analizde kullanılan bağımsız değişkenlerin dış ticaret göstergelerine olan etkisi genel olarak literatüre uygun olarak bulunmuştur. Türkiye ve OECD ülkelerinin GDP’lerinin beklendiği gibi dış ticaret üzerine etkisi pozitif ve anlamlı bulunmuştur. Türkiye’nin nüfusundaki artışın dış ticareti arttıran bir etmen olduğu görülürken, OECD ülkelerinin nüfuslarındaki artışın dış ticareti azaltıcı etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türkiye ve OECD ülkelerinde döviz kurundaki değişimlerin dış ticaret üzerine etkisinin değişken olduğu görülmüştür. Taşıma maliyetlerini temsil eden mesafe değişkeninin dış ticaret üzerindeki etkisi literatüre uygun olarak negatif bulunmuştur. SEA değişkeninin dış ticaret üzerine etkisi ise istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur.

International trade concept has become one of the complementary element in economic development. In this context, countries have increased the importance which they give to the international trade in order to sustain their economic sustainability and development. The gravity model is a widely used method to explain the trade between countries. In this study, trade relationships between OECD countries and Turkey were examined by using the spatial gravity model. The analysis was carried out for the period 1993-2017. Spatial gravity model was examined separately on Turkey’s import, export and trade volume (imports + exports) with OECD countries for international trade to be considered in all aspects. As the independent variables; gross domestic product (GPD), population (POP), the exchange rate (EXCH), distance (DIST) and the situation of countries being in the same coastal seas (SEA) variables are used. Recently, various studies in the international literature have shown the importance of considering the spatial effect in the study of international trade. In this study, the spatial effect in international trade has been taken into consideration by using spatial econometrics methods in the context of panel data. According to the spatial dependence test results applied for panel data, it was decided that there is a spatial effect on Turkey’s imports and trade volumes with OECD countries. The expectations on the effects of the independent variables, used in the analysis, on international trade indicators were found to be generally in accordance with the literature. The GDP’s of Turkey and OECD countries were found to have positive and significant effects on international trade as expected. While an increment in the population in Turkey increases international trade, the increment of the population in OECD countries causes a decreasing effect on international trade. The changes in exchange rates in Turkey and OECD countries have various impacts on the international trade of Turkey and OECD countries. The effect of the distance variable representing transportation costs on international trade was found in negative accordance with the literature. However, the effect of SEA on international trade was found to be statistically insignificant.