Zekeriyyazâde Yahya Efendi Ve Bostanzâde Mehmed Efendi’nin Ruznâmçeleri ışığında I. Ahmed döneminde mülâzemet sistemi

Abstract

Mülâzemet sistemi hakkındaki araştırmalara katkı sağlamak ve sistemdeki değişikliklerin analizini yapabilmek amacıyla I. Ahmed’in saltanat yıllarına ait dört dönemlik mülâzım ruznâmçeleri bu teze kaynak olarak seçilmiştir. 1013-1026 (1604/05-1617) dönemlerini kapsayan ve bu dönemlerde Rumeli Kadıaskerliği görevinde bulunmuş olan Zekeriyyâzâde Yahya Efendi ile Bostanzâde Mehmed Efendi’ye ait ruznâmçelerin transkripsiyon ve incelemesi yapılmıştır. Bunun sonucunda I. Ahmed döneminde mülâzemet sisteminin işleyişi, mülâzım verme yolları, mülâzım sayıları ve dönemin şartlarının mülâzemet sistemine olan etkisi irdelenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda ilk bölümde I. Ahmed’in tahta çıkışı, mülâzemet sisteminin tarihi ve işleyişininden bahsedilmiştir. İkinci bölümde Osmanlı Devleti’nde ilmiye sınıfının dâhil olduğu eğitim-öğretim faaliyetleri, o dönemdeki siyasi ve sosyal olaylar ile bunların mülâzemet sistemine etkileri değerlendirilmeye çalışılmıştır. Dönemin şartlarının mülâzemet sistemine nasıl bir etki yaptığına dair mülâzım verme yollarının analizi yapılmıştır. Üç bölümden oluşan tezin son kısmında I. Ahmed devrinde mülâzım veren ulemâya değinilmiştir. Osmanlı’daki ulemânın kavram ve özelliklerinin esasına, ulemânın statüsünün diğer devletlerinkinden nasıl bir farkla geliştiği anlatılmıştır. Son olarak ilmiye sınıfının en başında bulunan şeyhülislamdan en alt kademesindeki taşra müderrislerine kadar ulemânın durumu, mülâzemet sistemindeki önemi ve verdikleri mülâzımların sayı ve nitelikleri hakkında ulaşılan bilgilere yer verilmiştir.

In this study, in order to contribute to researches on the system of mulazamah and to analyse the changes in the system, the four-term mulazim ruznamces of the sultanate of Ahmed I were chosen as the main source. The transcription and examination of ruznamces belonging to Zekerriyyazade Yahya Efendi and Bostanzade Mehmed Efendi, who served as Rumelia Kadıasker between 1013-1026 (1604/05-1617), were conducted. As a result, during the period of Ahmed I, the ways of giving mulazim, the number of mulazim and the effect of the conditions on the system of mulazamah were tried to be examined. In the first part, in the Ottoman Empire, the ascension of Ahmed I to the throne, the political and social effects on the system of mulazamah were tried to be evaluated educational activities, including ilmiye class, the history and functioning of the system of mulazamah were mentionedThe In the second part effects of conditions of that period on the system and on the ways of giving mulazim is also analysed. In the last part of the study, ulama who gave mulazim in the period of Ahmed I was mentioned. It is explained that the basis of the concepts and characteristics of the ulama in the Ottoman Empire and how the status of the ulama developed differently from that of other states. Finally, from the Sheikhulislam who is at the top of the ilmiye class to the provincial muderris at the lowest class, information about the status of the ulama, its importance in the system of mulazamah and the number and qualities of mulazims they give, are presented .