Türk roman ve hikayesinde cezaevi ritüelleri

Abstract

Sosyal bir varlık olan insan, toplu halde yaşama düşüncesine sahiptir. Farklı ırk, din; görüş, düşünce ve fikirlere sahip kişilerin oluşturduğu topluluklarda birtakım problemler ortaya çıkmaktadır. Bu problemler beraberinde ceza anlayışının ortaya çıkmasına ve toplumun huzurunu bozan kişilerin belli bir süre özgürlüklerinin ellerinden alınmasına ya da farklı cezalara çarptırılmasına sebep olmaktadır. Tarih içinde her toplum, yaşam biçimi, örf, adet ve geleneklerine göre kendi ceza sistemini uygulamıştır. 18 ve 19. yüzyıldan itibaren suçluların kanun önünde yargılanıp; gün, ay ve yıllara bölünmüş şekilde cezalarını çektikleri kapalı tutmaya dayanan ceza sistemine geçilmiştir. Devlet yasalarının ve uluslararası hukukun devamlılığı için, ayrıca toplumun huzur ve refahı için gerekli olan bu cezalar, henüz karar aşamasında, uygulanma sıra ve yönteminde veya cezanın çekilme pratiğinde, cezalı bireyin hakkı ve trajedisi gibi hümaniter bazı sorunları da beraberinde getirir. Yasa suçlunun hakkını korumak kadar, toplumun kurallarını korumak noktasında ağırlığını koyarken, suçlu üzerinden toplumsal yaşam için tehdit olanlara ibret vermeyi de seçer. Edebiyatın verileri de bu noktadan itibaren değer kazanır. Dünyaya, hayata, içinde bulunduğu topluma ve toplumda yaşanan sorunlara farklı bakan yazarlar, toplumdan beslenip, toplumsal sorunları dile getirip geleceği aydınlatmakta ve inşa etmektedirler. Dolayısıyla bir yandan toplum vicdanını oluşturmak diğer yandan da tutuklu haldeki bireylerin acılarını, özlemlerini ve pişmanlıklarını veya uğradıkları haksızlıkları, trajedilerini dile getirmek için cezaevi hem mekân hem de tema olarak edebiyat metinleri içerisinde sıklıkla yer eder. Ayrıca sosyal hayatın bir parçası olan cezaevlerinde farklı hayat tarzlarına, dünya görüşüne ve fikirlere sahip kişilerin birlikte bulunması, bu insanların farklı suçlarla ve farklı cezalarla orada olması, cezaevini bir kolektif mekân haline getirir. Hafızası ve tarihi değeri olan cezaevleri, kendi yaşam pratiklerine sahip, iç dinamiği ve kuralları olan hatta kendine özgü bir jargona ve davranış kalıplarına sahip; kısacası folk kültür ile arabesk kültür arasında konumlanan özel bir kültüre de sahiptir. Buradaki yaşam şekli ve gelenek, özelliği ve özerkliği nispetince gerek kendisi de cezaevini deneyimlemiş gerekse de tanıklıklardan etkilenmiş yazarların eserlerine konu olur. Türk Roman ve Hikâyesinde Cezaevi Ritüelleri adını taşıyan bu çalışmada da Türk edebiyatı içerisinde 1950 -1980 yılları arasında yazılmış, roman ve hikâyelerde cezaevi hayatının, ritüellerinin, davranış kalıplarının ve sosyal yapısının eserlerde nasıl kullanıldığı irdelenmiş, disiplinlerarası bir yaklaşımla Türk tarih, siyaset ve hukuk tarihi, edebiyat mekânı olarak cezaevinin görünümü üzerinden işlenmiş, cezaevine dair birikim, eserlerden hareketle tespit edilmiştir.

As a social being, human beings have the idea of living together. In the communities composed of people who have different races, religions, opinions, thoughts and ideas, some problems occur. These problems cause tor ise the sense of punishment and to take away freedoms of people who break the society peace for a period of time or to punish them in different ways In history, each society applied its own punishment system according to its lifestyles, customs and traditions. Since 18th and 19th century, it has been passed to the punishment system based on keeping closed, guilty people were tried in a court and being punished in the way which is separated as days, months and years. These punishments, which are for continuity of state laws and international law and also necessary for society’s peace and comfort, causes to some humanistic problems such as person’s right and tragedy in decision process, practice order and method or practice of punishment. As law protects guilty person’s right, it uses its influence on protecting society laws and also chooses to give lesson to people threating to society by means of guilty person. Literary datas also gain importance from this point. Writers who have different viewpoints to the world,life, society they live in and the pronlems of community enlighten and construct the future by expressing social problems. Therefore, prison takes part in literary texts as place and theme typically to both create society conscience and utter the hurts, passions, regrets or injustices and tragedies of detainees. In addition, what makes the prison a collecive place is that it is a part of social life full of people condemned because of divergent reasons and have diverse lifestyles and worldviews. The prisons having memory and historical value have its own life practice, unique jargon and behaviour patterns which have dynamic and rules. Briefly; the prisons have a special culture located between folk culture and arabesque culture. The lifestyle and tradition here is mentioned in the works of writers who experience prison life by themselves and affected by witness. In this work named Prison Rituals in Turkish Novel and Story , how prison life, traditions, behavious patterns and social structure were used is analyzed in novels and stories written between 1950-1980 in Turkish Literature. With a disciplinary approach, Turkish history, politics and law history were handled in terms of prison’s appearance as a literary place and the backgrounds about prison was detected with reference to works.