Alevi-Bektaşi Gülbankları -bağlam merkezli bir yaklaşım-

Abstract

Gülbanklar, Alevi-Bektaşi inanç sistemine ilişkin çeşitli kod ve göstergeler barındıran yapılardır. Aynı inanç ve kültür dairesinin paydaşı olan bireylerin itikadî sistemlerinin nasıl biçimlendiğine ilişkin yanıtlar içeren söz konusu yapılar, gerek sanatsal hüviyetleri gerekse teolojik içerikli bir iletişim düzeneğinin malzemesi olmaları dolayısıyla detaylı incelenmelidir. Alevi-Bektaşi inanç sisteminin ritüel yapılarında önemli işlevler üstlenen gülbankların tarihî süreklilik bağlamında değerlendirilmesi; mikro ölçekte Alevi-Bektaşi inanç evreni, makro ölçekte ise Türk tasavvuf geleneği içerisindeki yerlerinin tespiti noktasında önem arz etmektedir. Bu noktalardan hareketle çalışmamızda, gülbank; bir ibadet metni, sanatsal hususiyetler barındıran estetik bir üretim ve teolojik iletişimin sağlayıcısı bir ileti türü olarak ele alınmıştır. Farklı ritüel bağlamlarındaki çeşitli görünümleri tespit edilen gülbanklar, ritik işlevleri göz önünde bulundurularak tasnif edilmiştir. Söz konusu metinlerin kaynağını aynı mitik tasavvurdan alan ritüel yapılarında dua işlevi üstlendiği bilgisinden hareketle çalışmamızda; alan araştırması ve literatür tarama yöntemleri ile elde edilen gülbanklar; metin, doku ve bağlam odaklı üçlü araştırma modeline göre tahlile tabi tutulmuş, toplamda Alevi-Bektaşi gülbankları üzerine monografik bir çalışmanın ortaya konulması amaçlanmıştır.

Gulbank prayers are structures that contain various codes and indicators of the Alevi-Bektashi belief system. Gulbanks contain answers about how the religious systems of individuals who are members of the same belief and culture department are shaped. And gulbanks not only contain artistic content, but are also the material of a religious communication event. For these reasons, gulbanks are structures that need to be examined in detail. Gulbanks, which undertake important functions in the ritual structures of the Alevi-Bektashi belief system, should be evaluated in the context of historical continuity. This is important in determining their place in the Alevi-Bektashi belief universe on a micro scale and in the Turkish sufism tradition on a macro scale. Based on these points, in our study, gulbank has been considered as a text of worship, an aesthetic production with artistic features and a type of message that provides theological communication. Gulbanks, which have different appearances in different ritual contexts, have been classified by taking their ritual functions into consideration. In our study, Gülbanks were obtained by field research and literature review methods. In our study, based on the knowledge that Gulbanks have a prayer function in their ritual structures, which originate from the same mythical imagination, these texts have been analyzed according to a text, texture and context-oriented triple research model. As a result of our study, it is aimed to present a monographic study on Alevi-Bektashi gulbanks.