Laodikeia Kuzey Kutsal Agora’si Batı Portik yer mozaikleri ve harçlarının malzeme karakterizasyonu

Abstract

Laodikeia’daki Kuzey Kutsal Agora Batı Portik (KKABP) yer mozaikleri 20x14 m’lik alanda kısmen tahrip olmuş şekilde gözlenmektedir. Mozaik yer döşemeleri şist, mermer, kuvarsit, metagabro, tuğla-kiremit ve lisvenit bileşimli çakıllarından oluşan statümen, 3-4 cm’lik kalın harç (Rudus), ve 2-3 cm’lik ince harç (Nucleus), 1-2 mm’lik yatak harcı ve tessera tabakalarından oluşmakta olup, tabakalar arasındaki geçişler her zaman belirgin değildir. Başlıca 14 farklı desenin Opus Regulatum, Opus Tesselatum ve Opus Vermiculatum tekniklerinin birlikte kullanılmasıyla meydana getirilen KKABP yer mozaiklerinde 1x1x1, 1x1x2 cm arasında değişen boyutlarda, farklı renk tonlarında kristalize kireçtaşı, mermer, dolomitik mermer, traverten, oolitik kumtaşı bileşimli kayaç ve tuğla-kiremit parçalarından oluşan tesseralar kullanılmıştır. Tesseralar arasında nispeten üniform bir görünüme sahip, kötü derecelenmiş “ince kumdan” oluşan agrega bileşenlerin, hidrolik özelliğe sahip kireç bağlayıcı ile 2:1 oranında karıştırılmasıyla hazırlanan harç kullanılmıştır. Agrega bileşenler Lykos vadisinin kayaç litolojileri ile uyumlu olup, mermer, mikaşist, kuvarsit, serpantinit, gabro, harzburjit, kireçtaşı, tuğla kiremit, kuvars, kalsit, muskovit, biyotit, piroksen parçalarından oluşmaktadır. KKABP harç örneklerinde yaygın büzüşme çatlakları ve kireç topaklarının varlığı, bağlayıcı olarak kullanılan kireçin temininde dolomitik kireçtaşlarının (Mg-Kalsit) kullanılmış olabileceğini düşündürmektedir. Farklı noktalardan alınan harç örneklerinin genellikle benzer özellikler gösterdiği, yapımı aşamasında kullanılan hammadde ve uygulama tekniğinde değişiklik olmadığı, yapım sonrasında herhangi bir onarım faaliyetinin gerçekleşmediği belirlenmiş, sonuçlar X-Işınları Difraktometre (XRD), X-Işınları Floresans (XRF), Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) ve Konfakal Raman Spektrometre (KRS) analizleri ile desteklenmiştir. Laodikeia antik kentinin tarihsel gelişimi, sikke buluntuları ve Optik Uyarmalı Lüminesans (OSL) yöntemiyle belirlenen yaşların birlikte değerlendirildiğinde KKABP yer mozaiklerinin M.S. 4.yy ile M.S. 5.yy arası bir dönemde inşaa edildiği, M.S. 7 yy’daki depremle yıkılarak terk edildiği belirlenmiştir.

The ground mosaics of the West Portico of the North Sacred Agora (WPNSA) in Laodicea are observed in an area of 20x14 m, partially deteriorated. There are five different layers at ground mosaic which consist of statumen (schist, marble, quartzite, metagabbro, brick-tile and lisvenite pebbles), rudus (rough mortar in 3-4 cm thickness), nucleus (fine mortar in 2-3 cm thickness), bedding mortar (1-2 mm in thickness) and tesselatum. Transitions between these layers are not always obvious. The ground mosaic of the WPNSA were created by using of Opus Regulatum, Opus Tesselatum, and Opus Vermiculatum techniques of 14 different patterns. Tesserae, sizes ranging from 1x1x1, 1x1x2 cm in different color tones, are composed of marble, dolomitic marble, recrystallized limestone, travertine, oolitic sandstone rocks, and brick-tile fragments. The mortar obtained by mixing the aggregates consisting of weak grade “fine sand” with a relatively homogeneous appearance and hydraulic lime binder at a ratio of 2:1, was used in the WPNSA ground mosaics. Aggregates are compatible with the rock lithologies of the Lycos valley and consist of marble, micaschist, quartzite, serpentinite, gabbro, harzburgite, limestone, brick tile, quartz, calcite, muscovite, biotite, pyroxene fragments. The presence of widespread shrinkage cracks and lime lumps in WPNSA mortar samples suggests that dolomitic limestones (Mg-Calcite) may have been used to supply the lime used as a binder. Moreover, it was determined that the mortar samples taken from different points of WPNSA generally showed similar properties, there was no change in the raw material and application technique used during the construction phase, no repair activities took place after the construction, and the results were also supported by X-Ray Diffractometer (XRD), X-Ray Flourescence (XRF), Scanning Electron Microscope (SEM) and Confocal Raman Spectrometer (CRS) analyzes. When the archaeological records, coin findings, and Optically Stimulated Luminescence (OSL) ages are evaluated together, it can be said that the ground mosaic in WPNSA was built up between the 4th and 5th centuries AD, and then the building was abandoned by the great earthquake in the 7th century.