Vergi yargılamasında re’sen araştırma ilkesi

Abstract

Devletin vatandaşlarına hizmet etmesi ve vatandaşlarının sosyal ihtiyaçlarını karşılaması belirli bir maliyeti gerektirmektedir. Devlet bu maliyeti sahip olduğu ekonomik gücünden karşılamaktadır. Ekonomik gücü oluşturan en önemli kaynak vatandaşlardan zorunlu olarak temin edilen vergilerdir. Vergilerin alınması süresince vergi idareleri ile bireyler vergilendirme ilişkisi içinde olurlar. Bu ilişkide bazı zamanlarda taraflar arasında anlaşmazlıklar da ortaya çıkabilmektedir. Bireylerin vergi ödemekten kaçınma girişimleri ile idarelerin hukuka aykırı vergi alımları gibi işlemler bu anlaşmazlıklara örnek gösterilebilmektedir. İdareler ile bireyler arasındaki anlaşmazlıkların çözüme kavuşması, idarelerde yapılmış olan usulsüzlüklerin düzeltilmesi toplum yararının gözetilmesi açısından oldukça önemli bir konudur. Çünkü bu sayede kamunun iç huzuru da sağlanmaktadır.İdareler ve bireyler arasındaki anlaşmazlıkların hukuken çözüldüğü ortam vergi mahkemeleridir. Vergi mahkemelerinde vergi idarelerinin işlemleri incelenmekte ve mağdur edildiği iddiasıyla konuyu yargıya taşıyan bireyin dava dosyasındaki delilleri irdelenmektedir. Vergi yargılamasının bir diğer görevi kamu hizmet binası olan vergi idareleri ile bireyler arasındaki delillere erişebilme bakımından ortaya çıkacak güç farkını dengelemektir. Vergi yargıçları bu farkı olabildiğince azaltabilmek ve hukuksal zeminden ayrılmadan davayı nihayetlendirebilmek için re’sen araştırma yetkisini kullanmaktadırlar.Hem idari yargı hem de vergi yargısında hakim olan re’sen araştırma ilkesi yargıcın yetkisini genişletmiştir. Yargılama makamı bu ilke sayesinde ihtiyaç gördüğü her an yeni bir delil toplama girişiminde bulunabilmektedir. Kendiliğinden araştırma yetkisi ile hareket eden hakimler; taraflarca hiç dillendirilmeyen mevzuların dahi araştırılmasını isteyebilmekte, mahkemeyi bu bağlamda sonuçlandırabilmektedir. Mahkeme hakiminin bu şekilde davranmasının bir nedeni; bu tip yargılamalarda tarafların menfaatinin öncesinde toplumun menfaatinin gözetilmesidir.Ülkemizde vergi yargısı idari yargının kapsam alanına girmektedir. Buna ek olarak; hukuki bağlamda vergi yargısının kendi spesifik konuları hakkında hükümler bulunan vergi yargılama hukuku da bulunmaktadır. Bu çalışmada genel olarak re’sen araştırma ilkesinin vergi yargısındaki yerine değinilmiştir. Yargıda hakimin bu ilke ile hareket etmesinin önemine, ilkenin kullanım alanlarına, sınırlı olduğu alanlara, hukuki temellerine ve farklı konularla ilişkisine yer verilmeye çalışılmıştır.