Akarsu kıvrımlarında meydana gelen taban topoğrafyası ve yerel oyulma ile ilişkisi

Abstract

Akarsu kıvrımlarında meydana gelen sekonder akımların etkisiyle taban topografyasında deformasyonlar oluşmaktadır. Bunun sonucunda, akarsu kıvrımlarına yerleştirilecek olan köprü ayakları ve mahmuzlar gibi yapıların etrafında meydana gelen yerel oyulma derinlikleri, kanal kıvrımının ~60°, ~130° merkez açılarında ve kanalın dış kenarında oldukça artırmaktadır. Bu sebeple, su yapılan etrafındaki yerel oyulma derinliklerinin tespiti çalışmalarında taban topografyasının belirlenmesi ve oyulma derinliklerine etkisinin araştınlması oldukça önemli olmaktadır. Bu çalışmada, 180°'lik bir kanal kıvrımında, su yapısı yerleştirilmeden sadece akımdan dolayı meydana gelen taban deformasyonlan incelenmiştir. Bunun için bir seri deney yapılarak her 5°'lik merkez açıda kanal enkesiti boyunca taban seviyeleri ölçülmüş ve taban topografyası çıkarılmıştır. Yapılan deneysel çalışmanın sonucunda, kıvrımın girişinde membadan gelen malzeme, taşınan malzemeyi karşıladığından pek fazla oyulma olmadığı, ancak daha sonra gelen malzemenin yetersizliğinden dolayı oyulma derinliğinin arttığı gözlenmiştir. Kanal kenarlarından cidar etkisinin olmadığı düşünülen kanal genişliğinin % 20'si kadar içerideki bir hat boyunca ve akım ekseninde oluşan rölatif akım derinlikleri tesbit edilmiş ve akımın etkisiyle meydana gelen taban topografyası çıkarılmıştır. Sonuç olarak, kıvrımlı kanalda akımın etkisiyle oluşan taban topografyasına etki eden parametrelerin, engel yerleştirildiğinde meydana gelen yerel oyulmaların oluşumunda da aynen etkili olduğu ve taban topoğrafyasıyla yerel oyulma derinliklerinin çok yakın bir benzerlik gösterdiği görülmüştür.