Sandıklı (Afyon) yöresinde, şabazit ve fillipsit minerali içeren tüflerin mineralojik, petrografik ve iyon değiştirme özellikleri ve tarımda kullanılması (Güneybatı Anadolu, Türkiye)

Abstract

Çalışma alanı, Sandıklı ilçesi (Afyon-Güneybatı Anadolu) güneyinde yer alır. İncelenen alanda volkanitler Sandıklı volkanitleri Orta ve Geç Miyosen yaşlı lavlar ve piroklastik kayaçlar ile temsil edilmektedir. Lavlar, trakiandezit, fonolitik tefrit, bazaltik andezit, bazaltik traki-nefelinit, andezit ve dasit bileşimlidir. Piroklastik kayaçlar ise lapillitaşı, tüflü çakıltaşı, tüflü kumtaşı ve tüflü çamurtaşları ve ayrıca trakiandezit, andezit ve fonolitik tefrit bileşimli vitrik tüf ve kristal vitrik tüfler ile temsil edilmektedir. Çalışma alanının kuzey kesiminde yer alan tüflerde yaygın şabazit oluşumu ve güneyinde yer alan tüflerde de yaygın fillipsit oluşumu belirlenmiştir. Fillipsit içerikli tüflerde fillipsitin potasyum-sodyum-alüminyum-silikat hidrat, potasyum-alüminyum- silikat hidrat, potasyum-kalsiyum- alüminyum-silikat hidrat olmak üzere üç formunun da oluştuğu saptanmıştır. Tetrabrom etan ile saflaştırılan örneklerin, ağırlık olarak %29 ile %63 oranında zeolit içerdikleri belirlenmiştir. Zeolitik tüflerin 0.1 N H2SO4 ve 0.1N HCl ile aktive edildikten sonra katyon değişim özellikleri incelenmiştir. Her iki asit ile yapılan aktivasyonda en fazla çözeltiye geçen element $Ca^{+2}$ olmuştur. HCl ile kısmen daha lineer bir şekilde aktifleşme eğilimi gösterdiği belirlenmiştir. Şabazitik ve fillipsitik tüflerin iyon değiştirme özellikleri göz önüne alındığında, $^{137}Cs$, $^{90}Sr$, $^{40}K$ ve NH4 özel seçiciliği ve ayrıca asidik toprakta pH'y dengeleyici/yükseltici etki yapması nedenleriyle toprak ıslahında kullanılabileceği, aktifleştirilerek kullanılması halinde de nem absorblama ve resorblama eğilimini daha da artıracağından bitki yetiştirilmesinde önemli katkılar yapacağı, besicilik yapılan mekânlarda, metan gazının diğer gazlardan ayrılmasında, idrar ve dışkıdan kaynaklanan amonyak kokularını absorblamasından faydalanılabileceği ve yalıtım özellikleri nedeniyle de bir kaç katlı binalar ve hayvan barınaklarında yapı malzemesi olarak faydalanılabileceği sonucu elde edilmiştir.