Kentsel gelişim ve yerleşim planlamalarında zemin dinamik davranış özelliklerinin önemi: Adana ili örneği

Abstract

Zeminlerin, tekrarlı kayma gerilmelerine maruz kaldığı durumlarda, statik özellikleriyle birlikte dinamik özelliklerinin de belirlenmesi ve bilinmesi gerekir. Alüvyon gibi gevşek ve yumuşak zeminler için dinamik özellikler yapılaşma açısından çok önemlidir. Adana ili farklı litolojik birimlere sahip dört birim üzerinde kurulu bulunmaktadır. Bunlar; Handere Formasyonu (ince taneli zeminler), taraça çökelleri, kaliş ve alüvyondur (tipik olarak killer). Bu birimler farklı dinamik özellikler göstermektedirler. Bu durum, 1998 Ceyhan depreminde meydana gelen hasar dağılımlarına bakıldığında anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Adana ili zeminlerinin kayma dalgası hızları zemin hakim titreşim periyotları, pik zemin ivmesi ve zemin büyütmesi değerleri belirlenmiştir. Bu amaçla toplam 17 adet jeofizik sismik ölçüm ve 17 adet zemin sondajı yapılmıştır. Farklı özel ve kamu kurumlarından alınarak değerlendirilen toplam 129 adet sondaj verisi coğrafi bilgi sistemi (CBS) yardımı ile değerlendirilerek yorumlanmıştır. Bu çalışma kapsamında zeminlerinin dinamik özellikleri yapılan arazi deneyleri ve korelasyonlar yardımıyla belirlenmiştir. Böylece yapı tasarımcısı bu değerleri Türkiye deprem şartnamesi tarafından önerilen tablo değerleri olmadan kullanabilir. İnceleme alanında zeminlere ait kayma dalgası hızları 179 m!sn (alüvyon) ile 1549 misn (taraça) arasında değişim göstermektedir. Zemin hakim titreşim periyotları ise 0.10 sn ile 0.57 sn değerleri arasında değişmektedir. 1998 Ceyhan deprefhi odak noktası ele alınarak hesaplanmış zemin ivmesi değerlerinin 0.292 ile 0.454 mG değerleri arasında değiştiği belirlenmiştir. Zemin büyütme değerlerinin ise 0.22 ile 1.8 arasında değiştiği tespit edilmiştir.