Laodıkeıa Kuzey Tiyatrosu

Abstract

Batı, İç ve Güney Anadolu’yu birbirine bağlayan ana yol kavşağında, Phrygia Bölgesi’nin batı ucunda yer alan Laodikeia Antik Kenti, sahip olduğu iki tiyatro yapısı (Batı Tiyatrosu ve Kuzey Tiyatrosu) ile ön plana çıkar. Laodikeia Kuzey Tiyatrosu, özellikle Roma İmparatorluk Dönemi’nde kentin nüfusu ve zenginliğinin artmasıyla birlikte kültüre ve sanata verilen önemi yansıtmaktadır. Ancak bu iki tiyatro tüm antik dünyada olduğu gibi, Geç Roma İmparatorluk Dönemi’nden itibaren önemini hızlı bir şekilde kaybetmiştir. Laodikeia Kuzey Tiyatrosu tamamen doğal zemine oyularak yapılmıştır. Kuzey Tiyatrosu, Roma İmparatorluk Dönemi’nde inşa edilen kentin ikinci tiyatrosudur. Sahne cephesi ve caveaları tamamen mermerden, parados duvarları ve taşıyıcı sistemleri ise travertenden inşa edilen yapı, kuzey yöne göl manzaralı Lykos Ovası’na bakmaktadır. Kuzey Tiyatrosu’nun ilk inşa evresi Hadrian Dönemi’nde başlamış ve Erken Antoninler Dönemi’nde bitirilmiş olmalıdır. Kavisli sahnesi, geniş ve derin orkestrası olan yapının, su oyunları (kolymbethra) için de kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca güney tarafta analemma duvarı ile bağlantılı dükkân sıraları yer alır. Tiyatronun oturma basamakları oyulan doğal zemin üzerine yerleştirildiğinden, depremlerden büyük zarar görmüştür. Yapılan çalışmalar sonunda Kuzey Tiyatrosu’nun oturma basamaklarında yazıtlar ve numaralandırma sistemleri açığa çıkarılmıştır. Söz konusu yazıtlar kentin ileri gelen aileleri, esnaf loncaları ve birlik yönetimlerinin özel oturma yerlerine sahip olduklarını ortaya koymuştur. Erguvani yün boyacıları birliğinin özel oturma yerine sahip olması, birliğin ana merkezinin Laodikeia’da olduğunu ortaya koymaktadır. Çünkü bu birlik Hierapolis’te bile bazı yapıların finansını sağlamış olup, bölgede önde gelen zengin bir kurumdur. Diğer taraftan bazı oturma basamakları üzerinde Trapezopolis, Hierapolis gibi bölge kentlerinin toplandığını gösteren yazıtlar ortaya çıkarılmıştır. Bu da Laodikeia antik kentinin Bölge kentleri içinde lider kent olarak ön plana çıktığını göstermektedir. Kuzey Tiyatrosu depremler ve sonrasında yapılan düzenlemeler ile Hadrian Dönemi’nden, M.S. 7. yy.ın başına kadar sürekli kullanılmıştır. Tiyatro, kentin diğer yapılarında olduğu gibi, İmparator Focas (M.S. 602-610) zamanında meydana gelen deprem ve arkasından kentin terk edilmesinden sonra, 1990 yılına kadar taş ve kireç ocağı olarak kullanıldığından, yoğun şekilde tahrip edilmiştir.