Küresel ve Ulusal Boyutları Bulunan Kentsel Yoksulluğu Azaltmada Yerel Yönetimler Çare Olabilir mi?: Türkiye'deki Düzenlemeler, Dinamikler ve Değişkenler

Abstract

Araştırmanın Temelleri: Yoksulluk tüm Dünya'da, sermaye birikim süreci mantığı altında, toplumda en kırılgan ve dezavantajlı kesimlerin problemlerini derinleştirmek suretiyle günden güne artmaya devam etmektedir ve bugünlerde en çok da kentsel nüfusu etkilemektedir. Türkiye'de kentsel yoksulluk karşımıza %8.86 oranında çıkmaktadır (TUIK, 2009). Makale kapsamında, kentsel yoksulluk ve kentsel yoksullukla mücadele; 1980'lerden günümüze olan sosyo-ekonomik ve politik düzende yeniden yapılanma süreci üzerinden incelenecektir. 1980'lerden bu yana küresel Dünya, yeni liberal söylemlerin etkisi altındadır. Yeni politik gündem sermayeyi destekleyen politikalar olarak vuku bulurken, yeni düzen; yerelleşme, yerinden yönetim, yönetişim, özelleştirme, küresel ticari sınırlarını kaldırılması, sosyal güvenlik ağlarının azaltılması süreçleri üzerinden kendini hissettirmektedir; bu çerçevede devlet, yeniden formüle edilip, yapılandırmaya maruz bırakılmaktadır. Devletin yeniden ölçeklendirilmesi ve dönüşümü çerçevesinde devlet küresel ölçeğe (ulus-üstü şirket ve kurumlara) ve yerel ölçeğe (yerel yönetimlere) güç aktarımında bulunmaktadır. Bu süreç, devletin kentsel alana müdahale alanlarında değişime neden olmakta ve yoksulluğa ait birçok sorumluluk yerel yönetimlere aktarılmaktadır ve bu noktada yerel yönetimler, kentsel yoksullukla mücadelede pivot aktör olarak karşımıza çıkmaktadır.Araştırmanın Amacı: Makalede ilk amaç; kapitalist yapının mantıksal döngüsünde, sosyo-ekonomik yapısı dönüşüme uğrayan Dünya'da yerel yönetimlerin; devletin yeniden ölçeklendirilmesi (yapılandırılması) sürecinde yoksullukla mücadelede ortaya çıkışının altını çizmektir. Araştırmada ikinci hedef, kentselyoksulluğun kötüleşen eğilimini ortaya koymak, bu çerçevede yerel yönetimlerin kritik rol ve sorumluluklarıyla kesişen noktaları belirlemektir. Üçüncü olarak Türkiye'de yerel yönetimlerin yoksullukla mücadele sürecinde şu andaki durumları yürürlükteki 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu çerçevesinde kurumsal sorumluluklar boyutunda incelenmektedir. Bu çerçevede yerel yönetimlerin yoksullukla mücadele edebilmesi, yerel özerkliğini sağlayabilmesi adına merkezi devletten yerele aktarılan bütçe rakamları cari harcamalar kalemi baz alınarak değerlendirilmektedir. Son olarak yoksullukla mücadelede başarının kilit anahtarı olan yerel uzman personelin kapasitesinin arttırılma konusu irdelenmektedir. Bu kapsamda yoksullukla mücadelede yerel yönetimlerin nispi güç ve zayıflıkları tartışılarak bazı çözüm önerileri sunulmaktadır.Araştırma Yöntemi: Araştırma kapsamında, yoksulluk ve kentsel yoksullukla ilintili literatür taraması yapılarak, yerel yönetimlerin kentsel yoksullukla mücadeledeki görev ve sorumluluklarının altını çizen uluslar arası kuruluşların raporları ve ulusal düzeydeki yasal mevzuat ayrıntılı şekilde incelenmiştir.Ana Tartışma ve Sonuçlar: Çalışmanın varsayımı şu hipotez etrafında şekillenmektedir; "her ne kadar yeni politik düzende 'yerelleşme' argümanı, Türkiye'de yerel yönetimlere birçok rol ve sorumluluğun atfedilmesine neden olduysa da, günümüzde yerel yönetimlerin etkin yoksullukla mücadele politika üretmesi ancak merkezi hükümetin koordineli ve yerelle bütünleşik üst-politikalarıyla mümkün görünmektedir; çünkü yerele sorumlulukla eşgüdümlü ve yeterli finansal, yönetsel ve insan kaynakları 'gücü' aktarımı söz konusu değildir." Sonuç olarak, yerel yönetimlerin kentsel yoksulluğa çare olabilmeleri için ellerinde yeterli finansal ve teknik kapasite bulunmamaktadır.