Hambat’taki kültler üzerine bir değerlendirme

Abstract

Geçmişten günümüze değin insanların belli bir olay veya durumla karşı karşıya kaldıklarında takındıkları tavırların temelinde çoğu zaman inançlarının, inandıklarının ve neye inanmaya eğilimli olduklarının büyük bir rol oynadığı görülmektedir. Doğal olarak böyle bir psikoloji içerisinde olunması, bir süre sonra, kutsal yer ve kutsal kişilerle ilgili inançların da gelişimine uygun bir zemin hazırlamıştır. Zaman içerisinde anılan yer ve kişilerle ilgili söylencelerin bir keramet şeklinde dilden dile dolaşmasıyla bu yerler ve kişiler ziyaret edilmeye başlanmıştır. Bu yerler, bazen şifa temin edilmesinin bazen de kontrol altında tutulması gerektiğine inanılan kötücül güçlerin (ifritlerin) defedilmesi için ziyaret edilmeleri nedeniyle bir süre sonra, başlı başına inançlar ve pratikler bütününü işaret eden bir kült merkezi haline getirilmişlerdir. Bu çalışmada da Hambat’taki, kutsal kişi, yer, orman ve kadın kült’leri inceleme konusu yapılmıştır. Bu incelemede aynı zamanda kült haline gelmiş olan yerlerde birbirinden farklı inanç ve düşünce sistemlerinin kültürleşme süreci içerisinde birbirleriyle karışımı ve sonrasında da karışımın birleşerek bütünleşmesi demek olan senkretizm, sosyal tarih sürecindeki yolculuğu ile birlikte ele alınmıştır. Böylelikle anılan yerlerde birbirinden farklı toplumsal ilişki ve etkileşimlere neden olan tarihi arka plan inşa edilmiştir. Sırasıyla şu olgular incelenmiştir: (a) İnançlar ve pratiklerin bütünü olan kült merkezlerindeki kurallar ve yapılar; (b) Toplumsal sistem yapıları ve bu yapıları üreten yapılaşmalar; (c) Kült’ü yapılandıran ritüeller; (d) İnsanların kendilerini adadıkları ayinler; (e) Kolektif törenler. Yapılan çalışma bir bütün olarak hem teorik hem de uygulamalı olarak sürdürülmüştür. Çalışmanın uygulamalı kısmı Denizli İline bağlı ve Hambat Ova’sı olarak nitelenen özellikle de Çardak ve Bozkurt ilçeleri sınırları arasında kalan yerlerde gerçekleştirilmiştir. Araştırma süreci içerisinde toplam 30 görüşme yapılmış ve bunlar da kendi içerisinde tasnif edilmiştir. Elde edilen bulgular, teorik bilgilerle de desteklenerek yorumlanmaya çalışılmıştır.