Kamu yönetiminin kadim paradoksu: nepotizm ve meritokrasi

Abstract

Kamu yönetimi sistemi devletin sevk ve idaresinde anahtar rol oynayan en önemli mekanizmadır. Kamu bürokrasisinin sağlıklı işleyebilmesi için zamanın koşullarına adapte olabilen iyi bir personel rejimine ihtiyacı vardır. Bugün başta Avrupa olmak üzere pek çok ülke geçmişte yaşadıkları tevrübelerden ders çıkararak kendi kamu yönetimi sistemlerini kayırmacılıktan liyakata yönelik tamamen objektif kriterlere göre yönetme yolunda mesafeler almışlardır. Türkiye ise Osmanlı İmparatorluğu mirasına dayanan kamu personel rejimi temelinde ilerlemesine devam etmektedir. Geçmişte yaşamış olduğu ve genellikle siyasi partilerin müdahalesi ışığında tecrübe edilen kamu personel yönetimi kayırmacılığın etkisinin çok fazla görüldüğü bir yapı arz etmekteydi. Ancak liyakate dayanmadan istihdam edilen kişilerin kamu yönetiminde yer bulmaları kamu hizmetinde ciddi aksaklıklara neden olması bir takım tedbirlere başvurma ihtiyacını getirmiştir. Bunun içinde çeşitli yasalar çıkartılarak kayırmacılığın önüne geçilmek istenmiştir. Bugün liyakat bağlamında önemli mesafeler alan Türk Kamu Yönetim sistemi halen varmak istediği hedeflerin uzağında olmasına rağmen Avrupa Birliği kriteleri bağlamında ilerlemesine devam etmektedir. Bu ilerlemedeki en büyük engel kayırmacılığa neden olan istisnai memurluk kadroları görülmektedir. İyi bir kamu yönetimi için yapılaması gereken şey anayasa ve personel kanunlarında yer alan liyakat ilkesinin uygulamada da görülmesi ve bu amaca matuf olarak bir Liyakat Koruma Kurulunun oluşturulmasıdır. Çalışma çeşitli ülkelerin kayırmacılıktan liyakata yönelik tecrübelerini orataya koyarken Türk kamu yönetim sisteminin tarihsel sürecine ışık tutmayı amaçlamaktadır.