İngiltere ve Osmanlı Devleti Arasında Perim Adası (1798-1914)

Abstract

Perim Adası, Kızıldenizin girişinde son derece önemli bir adadır. Ada uzun süre Osmanlı Devletine gevşek bir yapıyla bağlı kalmıştır. Ancak Avrupalı devletler Kızıldenizle bağlantı kurmak için adayla sürekli ilgilenmişlerdir. Ada üzerinde en etkili Avrupalı güç İngilizler olmuştur. Adaya çeşitli gerekçelerle yerleşen İngilizler Aden Körfezi, Kızıldeniz ve Mısır üzerinde etkin olmayı planlamışlardır. Osmanlı Devleti de bu girişimlere karşı XIX. yüzyıl boyunca adadaki varlığını İngiltereye karşı savunmak durumunda kalmıştır. İnsan yerleşimi için elverişsiz koşulları olmasına rağmen taşıdığı stratejik önemden dolayı ada bir rekabet sahası haline gelmiştir. Adada İngilizlerin varlığı Fransa gibi devletlerin Kızıldeniz girişinde faaliyet yürütmelerine de sebep olmuştur. Bu kapsamda Fransızlar Kızıldeniz girişindeki Şeyh Said adlı mevkii ele geçirmek için uğraşmışlardır. Yemenin güneyinde Adende İngilizlerin 1839dan itibaren devam eden varlığı, Osmanlı Devleti için büyük bir sorunken Perim Adasına yerleşmeleri de işleri daha karmaşık hale getirecektir. Bu çalışma ile XIX. yüzyıl içinde Kızıldeniz ve Hindistan arasındaki ticarette son derece önemli bir noktada yer alan Perim üzerindeki siyasi rekabet incelenmek istenmiştir. Makalede ilk olarak Perim Adasının yüzyıl içinde önem kazanması ve ardından İngilizlerin gelişi üzerinde durulmuştur. Yine ilerleyen zaman içinde Osmanlı Devletinin atadığı kaymakamlar üzerinden adanın kontrol altında tutulmak istenmesi gösterilmek istenmiştir. Aynı zamanda adanın Osmanlı tarihi açısından taşıdığı önem, yüzyıl içinde devam eden siyasetle ortaya konmaya çalışılmıştır. Ada ile en fazla ilgili olan İngilizler ve buna karşı da Osmanlı Devletinin politikaları araştırmanın ana noktasını teşkil etmektedir.