İlk Birikim Sorunsalı Bağlamında ve Türk Ulus Devletinin Kurulma Sürecinde Gayrimüslim Azınlıklar

Abstract

Osmanlı Imparatorluğu'nda gayrimüslim vatandaslar ile siyasal iktidar arasındaki iliski, Balkan Savasları ve akabinde I. Dünya Savası'nın patlak vermesiyle radikal biçimde dönüsmüstür. Savas ekonomisi kosulları, devletin kurtarılması misyonuyla birlestiginde, Ittihat ve Terakki iktidarı tek çareyi, hızla kapitalistlesme sürecinde bulmustur. Bu sürecin hızlandırılması için, savas bir fırsata çevrilerek, kapitülasyonlar kaldırılmıs, yabancı sirketlerin imtiyazlarına son verilmis, gümrük vergileri yeniden düzenlenmis, milli bankaların ve anonim sirketlerin kurulması tesvik edilmis, Müslüman-Türk tüccarı, esnafı ve köylüsü elden geldigince korunarak ulusal bir sermaye birikimi gerçeklestirilmeye çalısılmıstır. Fakat devletin geleneksel ekonomik temellerinin büyük oranda kapitalist emperyalizmle entegrasyon neticesinde yıkılması ve tahrip olması nedeniyle devletin iktisadi ve mali gücünün yetersizligi, bu birikimin gerçeklesmesini de büyük ölçüde güçlestirmistir. Millî burjuvazinin yaratılma sürecinde, Osmanlı Imparatorluğunda ve Türkiye Cumhuriyeti'nde devlet bizzat etkin bir görev üstlenmis, Müslüman-Türk girisimcinin elinde gerekli sermaye birikiminin saglanması için bütün imkanlar olanaklar ölçüsünde seferber edilmistir. Bu amaçla birçok siyasi, iktisadi ve sosyo-kültürel politikalar hayata geçirilmistir. Bu baglamda Millî bir burjuvazi yaratarak hızlı bir sermaye birikiminin gerçeklestirmesi sürecinin önemli kaldıraçlarından biri olarak mülksüzlestirme yoluyla birikime yani ilk birikime yönelinmis, bu sürecin hedef kitlesi olarak da, Osmanlı Imparatorluğu'nun özellikle kapitalist sistemle entegrasyonu neticesinde artan ticari iliskiler nedeniyle de hızla zenginlestigi düsünülen, ticari hayata ve finans piyasasına hakim olan gayrimüslim vatandaslar seçilmistir. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde de, gayrimüslim vatandasları hedef alan ilk birikim süreci, Ittihat ve Terakki döneminde oldugu gibi, mesruiyetini milliyetçilik ideolojisinde bularak ve bununla harmanlanarak, sermaye birikiminin hem kurucu momenti hem de onun içkin bir özelligi olarak, kendisini yeniden farklı tarihsel konjonktürlerde göstermistir