IUSTINIANUS’UN HUKUK REFORMASYONU

Abstract

Bizans imparatoru Iustinianus'un hukuk alanında reform yapmak amacıyla hazırlattığı Corpus Iuris Civilis (Yurttaşlar Hukuku Derlemesi) 528-534 de tamamlanmıştır. Bu derleme : 1- Codex I-II (Tüzükler), 2- Digesta (İçtihatlar), 3- Institutiones (Temel Hukuk Bilgisi) olmak üzere üç kısımdan oluşmuş; Novellae (Kanunlar) kısmı ise, derlemeye Ortaçağ'da sonradan dahil edilmiştir. Codex; Hadrianus'tan Iustinianus'a kadar olan süreçte çıkarılmış emirnameleri içermektedir. Digesta; Klasik Hukuk Dönemi (MÖ 27-MS 250) eserlerinin derlemesidir. Institutiones de; kanun gücüne haiz, hukuk öğrencilerine bir hukuka giriş kitabı niteliğindedir. Novellae ise; üç kısmın yayınlanmasından Iustinianus'un ölümüne kadar geçen dönemde çıkarılmış emirnamelerden teşekküldür. Derlemenin meydana getirilişinde iki düşüncenin egemen olduğu görülmekte olup, bunlar : 1- Klasik Hukuk Dönemi hukukunu yeniden geçerli kılmak, 2Zamanın toplumsal ve ekonomik gereksinmelerini karşılayacak bir hukuk düzeni kurmak idi. Günümüzde, Roma hukukundan ve bu hukukun modern hukuklar [Fransız Medeni Kanunu (Code Napoléon / Code Civil), Avusturya Medeni Kanunu (Allegemeines Bürgerliches Gesetzbuch), Alman Medeni Kanunu (Bürgerliches Gesetzbuch), İsviçre Medeni Kanunu ve Borçlar Kanunu (Schweizerisches ZivilgesetzbuchSchweizerisches Obligationen Recht) vb.] üstündeki etkilerinden söz edildiğinde kastedilen, Corpus Iuris Civilis'te toplanmış olan hukuktur. Çünkü, bu derleme içeriği ile modern çağların hukuklarının gelişimini etkilemiştir. Bu çalışmada; Iustinianus dönemine gelindiğinde işlerliksiz ve düzensiz bir görünüm arz eden Roma hukukunda ki karışıklık ya da çelişki yaratan öğelerin ayıklanması, yerine sarih, özlü ve pratik kurallar getirilmesi amacıyla hazırlanan Corpus Iuris Civilis'in; Iustinianus'un ideali çerçevesinde ortaya çıkışı, içeriği ve modern hukuklara etkisi tarihi perspektif bağlamında anahatları ile ele alınmıştır